.png)
Gazeta Si – Dëshironi të jetoni deri në 100 vjeç? Mos zbatoni zakonet e njerëzve 100-vjeçarë, sepse në mesin e tyre shpesh do të gjeni duhanpirës, pijanecë, njerëz që bëjnë jetë sedentare, ndonjëherë edhe obezë.
Zakonet e këqija
Një studim i bazuar në pyetësor i vitit 2011, i publikuar në “Journal of the American Geriatric Society” me më shumë se 400 amerikanë të moshës 95 vjeç e lart, zbuloi një bollëk zakonesh të këqija.
Pothuajse 60% e njerëzve që morën pjesë në studim, ishin duhanpirës, gjysma e tyre kishin qenë obezë pjesën më të madhe të jetës së tyre dhe vetëm 3% ishin vegjetarianë, përveç faktit që shumë prej tyre nuk bënin asnjë lloj ushtrimi fizik.
Çfarë i bëri ata jetëgjatë atëherë? Përfundimisht jo cigaret, por më shumë gjenetika: njerëzit jetëgjatë kanë shkallë më të ulët të sëmundjeve të lidhura me moshën (duke përfshirë forma të panumërta të rënies njohëse) pothuajse pavarësisht nga sjelljet e tyre.
Sa ndikon gjenetika
Disa studime shkencore kanë treguar se, kur llogariten vitet e jetës, gjenet llogariten për 25% dhe zakonet e jetesës së shëndetshme për 75%.
Fakti është se arritja në 80 apo edhe 90 vjeç është kryesisht me kontrollin e lidhur me zakonet e mira dhe për këtë arsye varet shumë nga ne.
Megjithatë, kalimi i viteve ’80 në shëndet varet shumë më tepër nga gjenetika, sikur përqindjet të fillojnë të ndryshojnë pas një moshe të caktuar.
Shkenca që studion këta supergene, është komplekse dhe nuk mjafton për të kodifikuar sfondin e përsosur gjenetik për t’u bërë ultra-qindvjeçarë.
Nuk ka asnjë gen të vetëm që mbron nga plakja dhe sëmundjet, ka qindra prej tyre në kombinime të ndryshueshme dhe shpesh janë shumë të rralla.
Studime mbi “super-trurin”
Edhe studimet mbi super-trurin e disa të moshuarve thonë të njëjtën gjë: ndërsa te njerëzit “normalë” aftësitë njohëse fillojnë të bien rreth moshës 30-40 vjeç dhe, kur arrijnë të 80-at, kujtojnë gjysmën e gjërave që kanë bërë kur ishin 50 vjeç, të ashtuquajturit “SuperAgers”, ruajnë të njëjtën mprehtësi mendore në moshën 80 vjeçare si një pesëdhjetë vjeçar.
Me kalimin e kohës, shkencëtarët studiuan trurin e këtyre njerëzve dhe zbuluan se super-të moshuarit kishin më shumë vëllim në zonat e trurit të rëndësishme për kujtesën, veçanërisht hipokampusin dhe korteksin entorhinal dhe ruajtën më mirë lidhjen midis rajoneve në pjesën e përparme të trurit që janë të përfshira në njohje.
Bëhet fjalë për karakteristikat e gjetura në më pak se 10% të të moshuarve të regjistruar në studime.
Përsëri, ekspertët nuk përcaktuan se si fitohet një “super tru”: nuk kishte dallime midis grupeve të ekzaminuara për sa i përket dietës, sasisë së gjumit, formimit profesional ose konsumit të alkoolit dhe duhanit, por “super-të moshuarit” kishin shëndet fizik pak më të mirë dhe prirej të kishin marrëdhënie të forta shoqërore.
10 vite jetë shtesë (edhe duke filluar me vonesë)
Megjithatë, këto konsiderata nuk duhet të na dekurajojnë nga fillimi i zakoneve të shëndetshme: pikërisht për shkak se nuk jemi të sigurt se kemi fituar “llotarinë gjenetike” deri në pleqëri, është më mirë të kujdesemi menjëherë për 75% të jetëgjatësisë që varet nga ne.
Studime të tjera tregojnë se edhe pse nuk filloni të përmirësoni dietën tuaj deri në moshën e mesme (një nga zgjedhjet e stilit të jetesës që ka më shumë rëndësi për të jetuar gjatë), ju mund të shtoni një dekadë ose më shumë në jetëgjatësinë tuaj.
Studimi mbi 8 zakonet kryesore
Sipas monitorimit të bërë nga një studim i publikuar vitin e kaluar në “The American Journal of Clinical Nutrition”, mbi një grup prej mbi 700,000 veteranësh amerikanë, ekzistojnë 8 zakone të cilat, nëse adoptohen nga mosha e mesme, mund të rrisin jetëgjatësinë me të paktën 20 vjet.
Zakonet ishin:
të jetë fizikisht aktiv,
të jetë i lirë nga varësia ndaj opioideve,
mos pi duhan,
menaxho stresin,
ndiqni një dietë të mirë,
mos pini rregullisht,
të keni një higjienë të mirë të gjumit
marrëdhënie pozitive shoqërore.
Disa mënyra jetese patën një ndikim më të madh: aktiviteti i ulët fizik, përdorimi i opioideve dhe pirja e duhanit u shoqëruan me një rrezik afërsisht 30-45% më të lartë të vdekjes.
Ndërsa stresi, “kapjet e alkoolit”, ushqimi i keq, një gjumë jo i mirë, u shoqëruan me rreth 20 % rritje të rrezikut të vdekjes dhe mungesa e marrëdhënieve pozitive sociale u shoqërua me një rritje prej 5% të rrezikut të vdekjes.
Dietë për trupin dhe rregullat për trurin
Në lidhje me dietën, armiqtë numër një janë proteinat e tepërta, yndyrnat e ngopura dhe sheqernat e thjeshta.
Rregullat bazë, shkurtimisht, janë:
95% e ushqimit duhet të vijë nga bimët,
përdorni miell integral,
mos hani mish më shumë se dy herë në javë (në pjesën tjetër të ditëve konsumoni bishtajore),
konsumoni peshk edhe çdo ditë,
deri në 4 vezë në javë,
më pak produkte qumështi dhe djathëra yndyrorë,
një grusht arra në ditë,
pini më shumë ujë,
konsumoni kafeinë vetëm nga kafeja,
hiqni dorë nga sheqernat e shtuara dhe ushqimet e e thata
zakonisht ha më pak për më pak orë të ditës
Dhe për një mendje gjithmonë brilante ka këshilla që vlejnë edhe për të qëndruar larg sëmundjeve dhe rënies njohëse.
Në përmbledhje:
Merruni me sport,
mos pini duhan, mos pini shumë alkool dhe ndiqni një dietë të shëndetshme,
konsumoni karbohidrate: ato janë lëndë djegëse për neuronet, por duhet të jenë “karbohidrate komplekse” nga burime të tilla si drithërat,
kultivoni marrëdhënie dhe nxisni të qenit të gëzuar, të menduarit pozitiv dhe bujar
Kërkoni kontakt me natyrën në zona më pak të ndotura,
flini mirë dhe në orë të mjaftueshme,
trajtoni shëndetin e dëgjimit
Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
