.png)
Nga Gazeta ‘Si’- Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan kaloi pjesën më të madhe të dekadës së fundit duke u përpjekur për të përmbysur regjimin e Bashar al-Asad në Siri.
Kjo erdhi pasi Erdogan kultivoi një marrëdhënie personale me Assadin midis 2007 dhe 2010, një pjesë integrale e politikës aspiruese të Ankarasë për “zero probleme” me fqinjët e saj. Në një moment në 2007-08, Erdogan madje punoi për të ndërmjetësuar bisedimet e paqes midis Sirisë dhe Izraelit.
E gjithë kjo përfundoi papritur kur filloi lufta civile në Siri në vitin 2011 dhe Assad refuzoi t’i dëgjonte thirrjet e Erdoganit për të hequr dorë nga pushteti. Trembëdhjetë vjet më vonë, Erdogan tani, befas, dëshiron të bëhen miq përsëri. Kjo ngre pyetjen: Pse ka një nxitje për normalizimin e lidhjeve dhe kush do të fitonte apo humbiste nga ky proces?
Nga viti 2012 e tutje, Turqia mbështeti aktivisht grupet anti-Asad brenda Sirisë për të rrëzuar regjimin, duke u bashkuar lirshëm nën flamurin e Ushtrisë së Lirë Siriane (FSA). Turqia i ofroi fonde, armë dhe trajnim FSA-së, një grup rrëqethës mercenarësh. Dhe Ankaraja nuk u ndal me kaq.
Nën drejtimin e Erdoganit, Turqia, një anëtare e NATO-s, krijoi një marrëdhënie pune me milicitë radikale ekstremiste me lidhje të drejtpërdrejta me Al Kaedën. Jabhat al-Nusra , një organizatë xhihadiste tashmë e zhdukur, ishte një entitet i tillë (ndër shumë) i armatosur dhe i mbështetur nga Ankaraja. Turqia gjithashtu akuzohet se ka lejuar luftëtarët e huaj, që dëshirojnë të bashkohen me radhët e Shtetit Islamik , të kalojnë lirisht tranzit nëpër Turqi, për t’u bashkuar me forcat e grupit në Siri. Lidhja e përbashkët që lidhte Ankaranë me të gjitha këto grupe ishte angazhimi i tyre i përbashkët për të rrëzuar regjimin e Asadit.
Pavarësisht nismave të tilla, Erdogan përfundimisht dështoi të arrijë atë që do të kishte qenë përpjekja e parë e qeverisë turke për të kryer ndryshimin e regjimit në një vend të huaj. Ky dështim nuk ishte për shkak të mungesës së përpjekjeve, por për shkak të një grupi të rremë supozimesh. Erdogan supozoi se regjimi i Asadit do të rrëzohej brenda disa muajsh, njëlloj si ai i Hosni Mubarakut në Egjipt dhe i Zine el-Abidine Ben Ali në Tunizi. Ajo që ai nuk arriti të parashikonte ishte lidhja e shpëtimit që i hodhën Asadit nga Rusia dhe Irani, duke lejuar regjimin në Damask të mbijetonte.
Deri në vitin 2020, Erdogan u detyrua të braktiste atë që doli të ishte një ndjekje e ëndrrave të çuditshme dhe është nën presion gjithnjë e më shumë nga Rusia, aleati kryesor i Asadit, për të rindërtuar lidhjet me Damaskun. Kjo do të jetë e vështirë për t’u arritur, megjithatë, dhe jo vetëm sepse Assad është e kuptueshme që heziton të vendosë një dialog me një udhëheqës fqinj që u përpoq ta rrëzonte atë.
Për Ankaranë, presioni për t’u angazhuar me Damaskun është i qartë. Erdogan është nën presion të jashtëzakonshëm për të qetësuar votuesit turq, të cilët duan të shohin më shumë se 4 milionë refugjatë sirianë të riatdhesohen sa më shpejt të jetë e mundur. Kjo nuk mund të ndodhë pa bashkëpunimin e Asadit.
Në ditët e para të luftës civile të Sirisë, Turqia përdori një politikë të dyerve të hapura për të strehuar sirianët që dëshironin të shpëtonin nga tmerret e luftës. Që nga viti 2012, qytetarët turq janë lodhur dhe zemëruar me atë që ata perceptojnë si flukse të pakontrolluara refugjatësh, të cilët kanë akses të privilegjuar në të gjitha përfitimet që shteti duhet t’u ofrojë, nga kujdesi shëndetësor falas deri te strehimi dhe arsimi.
Turqit mendojnë se të drejtat e mirëqenies së qytetarëve duhet të kenë prioritet nga qeveria dhe në vend të kësaj ato po kalohen – dhe se Erdogani është fajtori. Pakënaqësia e qytetarëve është e komplikuar nga rënia më e keqe ekonomike që Turqia ka përjetuar ndonjëherë, e karakterizuar nga inflacioni i lartë dhe i shoqëruar nga rritja e kostove të banesave dhe konsumatorëve, rënia e të ardhurave dhe taksat e tepruara.
Edhe pse ministri i financave Mehmet Shimshek siguron qytetarët se kushtet do të përmirësohen, ata janë skeptikë. Megjithatë, nuk është e qartë nëse refugjatët sirianë që banojnë në Turqi duan të kthehen në atdheun e tyre. Pavarësisht se është teknikisht i kufizuar me mandat, Erdogan planifikon të kandidojë përsëri për president – dhe ai duket se beson se nëse nuk reduktohet numri i refugjatëve, shanset e tij për t’u rizgjedhur në 2028 janë në rrezik.
Për Assadin, çdo nxitje për të zgjidhur gjërat me Ankaranë nuk është e dukshme. Që nga viti 2022, Damasku ka këmbëngulur në një parakusht që për të filluar çdo negociatë të drejtpërdrejtë, Turqia jo vetëm që do të duhet të tërheqë mbështetjen e saj për milicitë anti-Asad që kërkojnë të përmbysin regjimin, por gjithashtu të tërheqë praninë e saj ushtarake në veri të Sirisë, ku forcat turke kanë qenë që nga viti 2016, duke koordinuar dhe mbikëqyrur operacionet e grupeve të milicisë.
Arsyeja kryesore e Turqisë për të vendosur trupa në Siri është të parandalojë grupet kurde siriane që të ndërtojnë një “korridor terrorist”, siç e quajnë turqit, përgjatë kufirit sirian.
Në korrik, Assad e qetësoi këmbënguljen e tij për parakushtet, pasi komunikimi i drejtpërdrejtë midis Erdogan dhe Asadit për të caktuar datën dhe vendin e takimit u raportua nga mediat kryesore. Erdogan i bëri thirrje Asadit të heqë dorë nga ankesat e vjetra dhe deklaroi se ishte gati ta priste në Ankara ose në një vend të tretë. Ndërsa Damasku nuk e pranoi menjëherë ofertën, gjithashtu nuk e refuzoi.
Arsyeja më e mundshme për afrimin aktual është pasiguria politike
E thënë thjesht, nuk mund të thuhet se si do të duket dinamika me të cilën përballet rajoni pas janarit 2025, pas zgjedhjeve presidenciale të nëntorit në SHBA. Askush nuk mund të parashikojë me saktësi se si do të duket politika e jashtme e SHBA-së ndaj rajonit nën një administratë të Kamala Harris ose të dytë të Trump. Është gjithashtu e paqartë nëse lufta Izrael-Hamas në Gaza do të përhapet në Liban ose nëse Irani do të kërkonte ndihmën e Asadit për të transferuar armë në Liban.
Një afrim mund të sjellë disa fitore për Ankaranë dhe Damaskun. Për Assadin, largimi i trupave turke nga Siria mund të vijë gjithashtu me përfitimin shtesë të përfundimit të ekzistencës së grupeve opozitare. Pa mbështetjen e Turqisë, aftësia e tyre për të mbijetuar mund të jetë e dëmtuar. Nga ana tjetër, Assad mund të përmbushë qëllimin e Erdoganit për të riatdhesuar refugjatët sirianë nga Turqia, gjë që do të reduktonte presionin e brendshëm publik ndaj presidentit turk. Një kompromis i tillë do t’i pëlqente edhe Bashkimit Evropian, i cili ka mbështetur Turqinë për të bllokuar kalimin e refugjatëve sirianë nga Turqia në Evropë.
Për sa i përket Uashingtonit, perspektiva e një zgjidhjeje të negociuar pothuajse do të garantonte që misioni mbështetës i SHBA-së për përpjekjen kundër Shtetit Islamik, të kryer së bashku me Forcat Demokratike Siriane (SDF) të udhëhequra nga kurdët, do të duhej të përfundonte.
Fituesit më të mëdhenj ka të ngjarë të jenë Moska dhe Teherani: Të dyja kanë punuar prej kohësh për të parë mbijetesën e një regjimi miqësor të Asadit që ripohon kontrollin total mbi territorin e tij.
Erdogan dhe Assad nuk janë më të gatshëm vetëm të zvarriten. Të dyja palët ka të ngjarë të parashikojnë një ndryshim roje në Uashington dhe janë të interesuar të përfitojnë nga ajo që kënaq interesat e tyre, pa pritur të shohin se si një administratë e dytë Trump mund të kërkojë të formësojë rajonin.
Burimi: Foreign Policy/Përshtatati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
