.png)
Gazeta Si - Rruga që shkon nga Shëngjini në Gjadër, në veri të Shqipërisë, është e rrafshët dhe për një shtrirje të gjatë kalon përgjatë një zinxhiri malesh.
Ka dy korsi, aq të ngushta sa shpesh duhet të ulni shpejtësinë për të lënë mjetet që vijnë nga drejtimi i kundërt të kalojnë dhe në fund rruga i lë vend vetëm një automjeti, megjithëse mbetet me dy drejtime.
Në gjysmë të rrugës ndodhet një fabrikë prodhimi çimentoje që menaxhohet nga kompania italiane, “Colacem” dhe një gurore e madhe guri që hyn në bjeshkë.
Vetëm pas rreth njëzet minutash fillon të shohësh disa shtëpi të braktisura dhe të tjera që duket se sapo janë ndërtuar, por edhe tufa të ndryshme kafshësh që kullotin dhe disa stalla.
Sipas planeve të qeverisë italiane dhe asaj shqiptare, këtu duhet të kalojnë mijëra azilkërkues në muaj, të shpëtuar në ujërat ndërkombëtare dhe të zbarkohen nga autoritetet italiane konkretisht në Shqipëri, në pritje të shqyrtimit të kërkesës së tyre për azil. Projekti duhet të kishte nisur në datën 20 maj, por punimet vonojnë dhe strukturat nuk janë ende gati.
Ndërkohë, shumë pjesë të marrëveshjes mbeten problematike, duke filluar nga respektimi i të drejtave të emigrantëve dhe shqetësimet e banorëve të zonës, të cilët nuk kanë marrë asnjë komunikim zyrtar dhe nuk e dinë saktësisht se kur do të nisin zbarkimet dhe as si dhe nga kush do të menaxhohen procedurat e mikpritjes.
Një plan që nisi keq
Protokolli ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë për “forcimin e bashkëpunimit në çështjet e migracionit” u nënshkrua më 7 nëntor nga kryeministrja italiane Giorgia Meloni dhe homologu i saj shqiptar Edi Rama.
Ai parashikon që Italia të ndërtojë dhe menaxhojë tre objekte në territorin shqiptar, ku do të çoheshin mijëra emigrantë që përndryshe do të mbërrinin në Itali.
Meloni ka shpjeguar disa herë se objektivi është të lehtësojë presionin mbi sistemin italian të pritjes, i cili është i pamjaftueshëm dhe plot probleme, dhe në të njëjtën kohë të shkëpusë emigrantët dhe si rrjedhojë të reduktojë largimet nga vendet e Afrikës së Veriut.
Plani parashikon ndërtimin e tre strukturave. E para është një hot-spot, pra një qendër për zbarkimin dhe identifikimin e emigrantëve, në Shëngjin.
Për shkak të dominimit fashist italian në vend nga afërsisht 1939-1943, toponimet shqiptare kanë edhe një emërtim të ngjashëm italian: Shëngjini njihet edhe si San Giovanni Medua.
Është një qytet bregdetar rreth një orë me makinë në veri të kryeqytetit Tiranë dhe vitet e fundit ka nisur të zhvillojë një turizëm të fortë.
Në Gjadër, një fshat i Bashkisë Lezhë në brendësi rurale të vendit, duhet të ndërtohet një qendër e parë e pritjes për emigrantët që kërkojnë azil, me 880 vende dhe një Qendër Mbajtjeje dhe Riatdhesimi (CPR) me 144 vende.
Do të ketë gjithashtu një burg, i organizuar për të strehuar maksimumi 20 të burgosur, në rast se ndonjë emigrant vendoset në paraburgim paraprak gjatë qëndrimit në qendra.
Marsin e kaluar Ministria e Brendshme italiane publikoi një tender për menaxhimin e tre qendrave dhe puna filloi në fillim të prillit.
Gjithçka duhej të ishte gati deri më 20 maj, por që në fillim kishte dyshime për realizimin e tij: në fakt kishte vonesa dhe qendrat nuk janë përfunduar ende.
Më 20 maj, hotspot-i i Shëngjinit, në port, ishte në rrugë të mbarë, ndërsa në Gjadër nuk kishte pothuajse asgjë.
Në tokën ku duhej të ndërtoheshin dy qendra (CPR), dukeshin disa buldozerë, kamionë dhe blloqe ndërtesash të rregullta parafabrikate. njëri mbi tjetrin. Puna dukej se sapo kishte filluar.
“Nëse na pyesin për diçka, ne do bashkëpunojmë”
Porti i Shëngjinit është rreth dhjetë minuta në këmbë nga plazhet, i ndarë nga qendra e qytetit dhe zona turistike.
Nuk është shumë i madh, mund të eksplorohet lehtësisht në këmbë, por ndodhet në një zonë shtetërore, e cila nuk mund të aksesohet pa autorizim.
Zona e hotspot-it është menjëherë në të majtë të hyrjes, lehtësisht e dallueshme, sepse është e rrethuar nga të gjitha anët me një lloj muri metalik.
Nga pikat e lëna të hapura për të lejuar kalimin e punëtorëve dhe mjeteve të punës, shihen katër struktura të parafabrikuara, mjaft të mëdha dhe me ngjyrë të bardhë, ku emigrantët do të merren menjëherë pas zbarkimit për t'u identifikuar.
Një hapësirë e veçantë do të vendoset edhe në skelën e portit për ankorimin e anijeve italiane me emigrantë në bord.
Autoritetet portuale nuk dinë praktikisht asgjë se si do të funksionojnë procedurat e zbarkimit dhe identifikimit.
Drejtori Sandër Marashi, sqaron se punonjësit shqiptarë nuk kanë lidhje me hotspot-in: “Nuk po e ndërtojmë ne, por italianët”, thotë ai për "Il Post". "Ne thjesht u dhamë atyre hapësirën [brenda portit]".
Marashi nuk e di saktësisht se si po ecën puna, edhe sepse punonjësit shqiptarë nuk mund të hyjnë në zonën e hotspot-it pa marrë më parë autorizimin nga italianët.
“Nëse na pyesin për diçka, ne bashkëpunojmë”, thotë ai, duke shtuar megjithatë se kjo nuk ndodh shpesh. Porti nuk ka marrë asnjë kompensim financiar lidhur me ndërtimin e hotspot-it. Sipas Marashit, puna pothuajse ka përfunduar dhe struktura mund të jetë gati brenda pak ditësh.
Ai nuk e di ende saktësisht se çfarë do të ndodhë kur hotspot-i të vihet në funksion, as nëse autoritetet shqiptare do të kenë ndonjë rol në menaxhimin e tij.
Megjithatë, ai nuk duket veçanërisht i shqetësuar, edhe sepse e di që pas identifikimit emigrantët do të transferohen menjëherë në Gjadër dhe për këtë arsye nuk do të kenë më të merren me ta. Hotspot-i “nuk do të ndërhyjë në aktivitetet e tjera të portit, të cilat do të vazhdojnë normalisht”, thotë ai.
Të tre strukturat do të ndërtohen dhe menaxhohen nga autoritetet italiane: Shqipëria nuk do të përballojë asnjë kosto për projektin.
Ky nuk është një detaj i vogël, duke pasur parasysh që strukturat e Gjadrit duhet të ndërtohen në tokë bosh, të pashfrytëzuar prej dekadash, ku është e nevojshme jo vetëm të ngrihen ndërtesa të afta për të pritur më shumë se një mijë njerëz, por edhe të përgatiten të gjithë lidhjet me rrjetet e ujit, kanalizimeve dhe energjisë elektrike, lidhjet me internetin, transportin dhe shërbimet për emigrantët dhe punonjësit e ardhshëm.
Qeveria italiane ka akorduar 65 milionë euro për ndërtimin e strukturave, por nga viti 2025 e në vazhdim kostot e menaxhimit pritet të jenë rreth 120 milionë euro në vit.
Të panjohurat për procedurat
Mënyra se si do të funksionojnë zbarkimet dhe pritja është e rëndë. Teorikisht, sipas informacionit të disponueshëm aktualisht, emigrantët meshkuj, në moshë dhe me shëndet të mirë, do të zbarkohen në Shëngjin nga autoritetet italiane - pra nga roja bregdetare, policia financiare apo marina, por jo nga OJQ - jashtë ujërave territoriale të Italisë ose të vendeve të tjera anëtare të Bashkimit Evropian.
Për më tepër, në Shqipëri do të mbërrijnë vetëm njerëz nga vende që konsiderohen “të sigurta”, pra ku qeveria italiane beson se respektohet sistemi demokratik dhe të drejtat e popullsisë.
Megjithatë, me kalimin e viteve, ky përkufizim u është atribuar arbitrarisht edhe vendeve, ku shkeljet janë të njohura dhe sistematike, si Nigeria dhe Tunizia.
Në shumicën e rasteve, kërkesat për azil të paraqitura nga shtetas të vendeve “të sigurta” refuzohen: për këtë arsye, sipas dekretit “Cutro”, të miratuar majin e kaluar, shqyrtimi i tyre duhet të ndjekë një procedurë të përshpejtuar, e cila mund të zgjasë maksimumi 28 ditë.
Ndërsa presin rezultatin, emigrantët mund të mbahen në paraburgim administrativ në qendra të tilla si ato që do të ndërtohen në Shqipëri.
Megjithatë, emigrantët e mitur, gratë, personat në kushte vulnerabël ose ata që vijnë nga vende të konsideruara të pasigurta, nuk do të mund të mbërrijnë në Shqipëri.
Megjithatë, nuk është e qartë se ku do të bëhet përzgjedhja mes personave të shpëtuar, qoftë në bordin e anijes, në Itali apo në Shqipëri, as nga kush apo sipas çfarë rregullash.
Në Shëngjin, emigrantët do të zbarkojnë në territorin shqiptar dhe do të identifikohen në hotspot-in e ri të ndërtuar në tokën shtetërore të portit dhe që menaxhohet nga autoritetet italiane.
Më pas, ata do të transferohen në Gjadër dhe do të presin që aplikimet e tyre të shqyrtohen në dy qendrat e ndërtuara në brendësi, nga të cilat nuk do të mund të largohen për asnjë arsye: siguria do të garantohet brenda nga stafi italian dhe jashtë nga autoritetet shqiptare.
Nëse kërkesa refuzohet, emigrantët duhet të riatdhesohen, por nuk është e qartë se si do të ndodhë kjo: nuk dihet, për shembull, nëse ata do të mund të largohen drejtpërdrejt nga Shqipëria, apo nëse do të duhet të kthehen në Itali.
Në çdo rast, është e vështirë që gjërat të funksionojnë gjithmonë siç pritej: mekanizmi i riatdhesimit është jashtëzakonisht joefikas dhe ka shumë dyshime nëse të gjitha kërkesat për azil mund të shqyrtohen brenda 28 ditëve, veçanërisht në periudhën e verës, kur flukset migratore bëhen më intensive.
Banorët janë pak të çorientuar
Në fund të majit Shëngjini është bosh dhe në orët e vona të pasdites rreth dhjetë veta shëtisin buzë detit. Restorantet e shumta në qendër janë të hapura, por nuk ka klientë, ndërsa në plazh pronarët e lokaleve kanë vendosur tashmë disa radhë çadrash dhe shezlongësh, të cilët janë ende bosh.
As banorët e Shëngjinit nuk duken veçanërisht të shqetësuar për planet e qeverisë italiane dhe hapjen e ardhshme të qendrave të pritjes.
Ata e morën vesh projektin si gjithë të tjerët, duke e parë lajmin në televizor apo duke lexuar gazeta, por nuk pati një komunikim specifik nga autoritetet vendore për fillimin e punës, për funksionimin e hotspot-it dhe për rolin e Italisë.
“Edhe ne kemi qenë emigrantë në vende të tjera, nuk ka probleme për ne”, - thotë Arturi, pronar i një dyqani kancelarie (njerëzit e intervistuar për këtë artikull, donin të identifikoheshin vetëm me emrin e tyre).
“Më duket se gjithçka është planifikuar tashmë”, shton ai, duke iu referuar faktit që procedurat e pritjes duhet të mbeten të kufizuara në zonën e portit, pa përfshirë qendrën e qytetit.
Zefi është një tjetër banor që jeton pranë portit: “Nëse gjithçka ndodh në mënyrë të kontrolluar, nuk është asgjë e jashtëzakonshme për ne”, thotë.
Ai e di që qendrat duhej të hapeshin më 20 maj, por e pa që asgjë nuk ndodhi atë ditë: “Nuk di gjë tjetër”, shton ai për një datë të mundshme për fillimin e zbarkimeve.
Të tjerë banorë thonë se nuk dinë asgjë për qendrat, ose se kanë dëgjuar vetëm në mënyrë të turbullt për të si diçka që do të ndodhë në zonën e portit, pra pak larg qytetit, por që nuk dinë shumë detaje të tjera.
Kantieret e ndërtimit ende në fazat e hershme
Në Gjadër, në brendësi, situata është ndryshe. Është një pjesë e vogël e Bashkisë së Lezhës, e cila i jep edhe emrin rajonit (në italisht quhet Alessio).
Ndodhet në brendësi dhe nuk është e qartë se sa banorë ka, duke qenë se nuk ka statistika zyrtare: ndoshta disa qindra, që jetojnë në shtëpi të vogla një ose dykatëshe të shpërndara në të gjithë territorin e sheshtë, me rrugë aq të ngushta sa një makinë mezi kalon nëpër to.
Ka një famulli dhe një qendër rinore të drejtuar nga murgesha, disa bare me tavolina në natyrë dhe karrige shumëngjyrëshe.
Jo shumë larg ndodhet lumi Drin, i cili përshkon Shqipërinë, Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, degëzon dhe nxjerr lumin Gjadër, i cili prej këtu shkon drejt lindjes.
Zona ku qeveria italiane po ndërton dy CPR-të ndodhet brenda një baze ushtarake tashmë të papërdorur të forcave ajrore.
Dy qendrat e ndërtuara dhe të menaxhuara nga autoritetet italiane duhet të zënë një pjesë mjaft të madhe të ish-bazës ushtarake.
Më 20 maj, ditën në të cilën duhej të hapeshin dy qendrat, punimet dukej se ishin ende në fazat e tyre fillestare: nga jashtë është e pamundur të shihet e gjithë zona e kantierit, por ka të paktën dy hyrje kryesore nga që mund të shihet diçka.
E para ka pamje nga rruga kryesore që të çon në Gjadër dhe përdoret për të lejuar punëtorët dhe kamionët që transportojnë materiale ndërtimi të hyjnë dhe të dalin.
E dyta shikon drejtpërdrejt në ish-pistën e aerodromit ushtarak. Në përgjithësi e gjithë zona duket larg të qenit e përdorshme.
Më 22 maj, disa deputetë të Partisë Demokratike Italiane hynë në kantier dhe publikuan video të xhiruara brenda: vetëm kamionë dhe buldozerë shihen të shpërndarë në të gjithë zonën, asgjë më shumë.
Që nga shtyrja e hapjes së qendrave - që në fakt dukej e mundshme që në fillim - nuk është komunikuar asnjë datë tjetër për fillimin e operacioneve të pritjes, edhe pse më 12 maj, Ministri i Brendshëm Italian, Matteo Piantedosi kishte thënë se objektivi i qeverisë mbetet për të hapur qendrat “sa më parë”.
Në Gjadër, banorët mësuan për projektin para se të shpallej publikisht. Armando, berberi vendas, thotë se qytetarët filluan të diskutojnë rreth një vit më parë si një "mundësi", një thashethem që kishte qarkulluar.
Fillimisht banorët menduan se emigrantët do të strehoheshin direkt në strukturat e pashfrytëzuara që ndodheshin brenda ish-bazës ushtarake, e cila do të duhej të rinovohej.
Megjithatë, ky opsion u hodh poshtë në favor të ndërtimit të dy CPR-ve të reja. Nëntorin e kaluar banorët e Gjadrit e morën vesh zyrtarizimin e marrëveshjeve nga mediat dhe televizionet, ashtu si gjithë të tjerët.
Disa protesta u organizuan, sidomos në qytetin e Lezhës, por ato mbetën gjithmonë të vogla dhe nuk arritën të nisnin një debat të vërtetë për këtë temë.
Edhe sot është e vështirë për disa që të flasin për këtë: Motër Alma, e cila menaxhon të gjitha aktivitetet e qendrës së grumbullimit të murgeshave të kongregacionit Maestre Pie Venerini, thotë se është në dijeni të projektit, por nuk mund ta komentojë atë, sepse peshkopi lokal, Simon Kulli, ia ka kërkuar konkretisht të mos flasë.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
