Chevrolet Suburban 2024, një automjet sportiv (SUV) me 9 vende, ka një gjatësi prej 5.5 metrash dhe reklamohet si "një dhomë me pamje". Një automjet me 7 vende, plotësisht elektrik i projektuar nga Kia peshon mesatarisht 450 k). Një SUV elektrike Hummer, ndërkohë, ka një gjerësi, duke përfshirë pasqyrat, prej 2.4 metrash.
Makinat e mëdha po bëhen gjithnjë e më të njohura. Në fakt, madhësia e një makine mesatare po rritet me një normë prej 1 cm çdo dy vjet, sipas organizatës jofitimprurëse ‘Transport dhe Mjedis’. Me këtë rritje të madhësisë vijnë disa probleme po aq të mëdha, nga pasojat mjedisore te rreziqet e sigurisë dhe vështirësia e madhe e manovrimit të makinave në rrugë dhe hapësira parkimi të dizajnuara për modele më të vogla.
Ndërsa qyteti i Parisit, Francë, voton për të trefishuar tarifat e parkimit për SUV-të e vizitorëve në rrugët e tij, çfarë mund të bëhet për të korrigjuar sfidat që vijnë me makinat e mëdha?
Si u bënë kaq të mëdha makinat
Format dhe madhësitë e makinave janë rritur në mënyrë të qëndrueshme që nga fundi i viteve 1970. Arsyet për këtë rritje janë të ndryshme dhe komplekse. Shtimi i veçorive të sigurisë si airbagët anësor dhe ballorë kërkonin më shumë hapësirë, ndërkohë që konsumatorët filluan të kërkonin automjete luksoze. Më në fund, industria e automobilave nxiti blerjen e makinave të mëdha dhe SUV-ve.
Dikur ndodhte që një prodhues i vetëm ofronte variante më të vogla automjetesh në Evropë, Amerikën e Jugut dhe pjesë të Azisë, ndërsa konsumatorët në SHBA (dhe Kinë, tregu më i madh i makinave në botë) mund të zgjidhnin nga një sërë opsionesh shumë më të mëdha.
Ai variacion po zhduket. Shumica e automjeteve në Mbretërinë e Bashkuar dikur projektoheshin dhe prodhoheshin në Britani. Tani, automjetet në Mbretërinë e Bashkuar (dhe BE) priren të jenë importe më të mëdha të dizajnuara për të ecur në shtrirjen urbane dhe autostradat që gjenden diku tjetër. Në vitin 2020, masa mesatare e makinave të reja në BE dhe MB u rrit në 1,457 ton, 3% më e lartë se në vitin 2019 dhe 15 % mbi nivelet e vitit 2001.
Zhvendosja drejt automjeteve konvencionale më të rënda (dhe për rrjedhojë më pak efikase në karburant) rrit kërkesën për naftë dhe emetimet e CO2.
"Ky është një fenomen që është përhapur në të gjithë globin; ne shohim SUV që shkojnë në Evropë, Kinë dhe Afrikën e Jugut për shkak të një kombinimi faktorësh," thotë Apostolos D. Petropoulos, në ekipin e Agjencisë së Energjisë në Paris, Francë.
Makinat e mëdha vijnë me sfida të mëdha
Edhe një SUV i palëvizshëm mund të jetë një problem i madh në një qytet që evoluoi rreth makinave më të vogla. Në 2023, një organizatë që teston produktet dhe shërbimet e konsumit, zbuloi se 161 modele makinash ishin shumë të mëdha për hapësirën mesatare të parkimit në Britani. 27 nga ato modele ishin aq të gjera sa do të ishte e vështirë të hapeshin dyert ndërsa ishin të kufizuar brenda një parkimi të vetëm.
Në BE, gjerësia mesatare e makinave të reja tani ka tejkaluar 180 cm, e cila përdoret shpesh si një prag më i ulët për parkimin në rrugë në Evropë. Ndërkohë në SHBA, parkimi i përkeqësuar nga SUV ka qenë në krye të mediave për më shumë se 20 vjet.
Një problem gjithashtu, janë emetimet në rritje që vijnë nga automjetet më të mëdha. Një raport nga Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të SHBA, vë në dukje se “të gjitha llojet e automjeteve kanë emetime rekord të CO2”.
Kalimi i SUV në elektrike nuk është gjithashtu një zgjidhje e plotë. Ndërsa kalimi në automjetet elektrike është një hap i vlefshëm drejt emetimeve neto zero, ka të meta pasi ato automjete rriten në madhësi.
Makinat e pajisura me bateri elektrike mund të bëhen gjithashtu ‘predha’ me peshë në rast përplasjeje.
Edhe qytetet evropiane tradicionalisht të përqendruara te makina, si Brukseli, po shqyrtojnë kufizime për SUV-të.
Politikëbërës të tjerë në Nju Jork po propozojnë frenimin e makinave të mëdha përmes politikave tatimore si tarifat e regjistrimit të bazuara në peshë.
Por për disa qytete, nga Londra në Nju Jork, përgjigja mund të jetë të mos veçohen makinat e mëdha, por të inkurajohen krejtësisht forma të tjera transporti.
Arkitektura e një SUV elektrike është një sistem kompleks që përfshin bateri, motorë, sensorë, kontrolle elektronike, pajisje ndihmëse, instalime elektrike, strehim dhe komponentë të tjerë. Bateritë që fuqizojnë shumicën e EV-ve mbështeten në lëndë të para si litium dhe nikel. Së fundi, automjetet më të mëdha kërkojnë stacione të përshtatshme karikimi.
Rritja e vdekjeve në rrugë në SHBA
SUV elektrike janë të pajisur me bateri më të mëdha sepse këto automjete kanë nevoja më të larta për energji. Por SUV janë gjithashtu të orientuara drejt performancës më të mirë, që do të thotë se nuk është vetëm pesha dhe madhësia e këtyre automjeteve që ndikon në sigurinë e trafikut por edhe mënyra se si ato drejtohen.
"Ne mund t'i atribuojmë disa nga rreziqet e këtyre makinave më të mëdha në sjelljen e konsumatorëve," thotë Petropoulos. "Ata duan të përshpejtojnë më shpejt, gjë që kërkon më shumë energji baterie."
New York Times kohët e fundit theksoi problemin "jashtëzakonisht amerikan" të rritjes së vdekjeve në rrugë. Rrugët po bëhen më të sigurta në shumë vende të zhvilluara në mbarë botën, por jo në Shtetet e Bashkuara.
Disa tendenca të dizajnit mund të mos ndihmojnë. Shumë modele më të reja gjigante paraqesin rreziqe të veçanta sigurie. Një studim amerikan i afro 18,000 aksidenteve që përfshinin këmbësorë zbuloi se SUV dhe furgonët me lartësi më të madhe se 102 cm kishin rreth 45% më shumë gjasa të shkaktonin vdekje sesa ato me lartësi 76 cm ose më pak.
Ndoshta ka një të ardhme në të cilën ne jemi thjesht më pak të varur nga makinat e mëdha. A ekziston një lloj sistemi alternativ i transportit që largohet krejtësisht nga automjetet më të mëdha dhe më të shpejta?
"Zgjidhja optimale është para nesh: rindërtimi i rrugëve për t'i bërë ato të sigurta për njerëzit që përdorin një mori automjetesh më të vogla dhe më të lehta," thotë Petropoulos.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta Si.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
