.png)
Për rreth dy javë Muzeu Britanik në Londër, një nga muzetë më të rëndësishëm në botë, ka qenë në qendër të një skandali që po ka pasoja të mëdha në besueshmërinë e tij ndërkombëtare: Peter Higgs, kurator i koleksionit të antikiteteve greke dhe romake, dyshohet se ka vjedhur rreth dy mijë objekte arkeologjike nga depozitat e muzeut, të cilat më pas do t’i rishiste në platformën eBay, madje me çmime shumë të ulëta.
Higgs akuzohet se ka kryer këto vjedhje gjatë njëzet viteve, duke vjedhur bizhuteri ari, gurë gjysmë të çmuar dhe objekte qelqi të datuara midis 1500 para Krishtit dhe shekullit të nëntëmbëdhjetë nga koleksioni i muzeut, i cili numëron mbi 8 milionë vepra.
Në fund të korrikut, muzeu kishte njoftuar papritur dorëheqjen e afërt të drejtorit të tij, Hartwig Fischer, në detyrë që nga viti 2016, e cila më pas u bë më 25 gusht. Dy javë më vonë, pasi lajmi ishte paraqitur nga disa gazeta britanike, muzeu kishte lëshuar një deklaratë në të cilën pranonte se disa objekte në koleksion ishin “zhdukur, vjedhur ose dëmtuar”.
Megjithatë, në një kohë të shkurtër u zbulua se kishte shumë prej tyre, pothuajse dy mijë, dhe se muzeu kishte qenë në dijeni të këtij problemi që të paktën që nga viti 2021, pavarësisht se kishte pushuar Higgs vetëm në fund të korrikut 2023. Për shkak të kësaj skandali, Fischer dha dorëheqjen.
Siç shpjegohet nga Telegraph, e cila ishte gazeta e parë që zbuloi identitetin e Higgs-it: në shkurt 2021 një tregtar danez, Ittai Gradel, i dërgoi muzeut një email në të cilin tregoi se kishte blerë një objekt në eBay që dukej se vinte nga koleksionet e tij. Për muaj të tërë, Gradel kishte vazhduar të kontaktonte me muzeun, duke shkruar se kishte kuptuar se që nga viti 2016 kishte blerë 70 xhevahire që dukej se mbaheshin në arkivin e muzeut.
Të gjitha sendet i ishin shitur atij nga i njëjti person në eBay, njëfarë Paul Higgins i cili, megjithatë, kishte një llogari PayPal të lidhur me Peter Higgs. Megjithatë, deri në tetorin e kaluar, Fischer dhe zëvendësdrejtori i tij, Jonathan Williams (i cili së fundi dha dorëheqjen), ishin përgjigjur se ishte kryer një hetim i brendshëm, i cili nuk kishte zbuluar ndonjë keqbërje.
Kryetari i bordit të Muzeut Britanik, George Osborne, i tha BBC-së se disa pjesë tashmë ishin gjetur dhe se një hetim i pavarur ishte nisur nëse incidenti mund të ishte parandaluar dhe si të parandalohej që të ndodhte përsëri. Një hetim ka nisur edhe Policia Metropolitane e Londrës, por deri më tani nuk ka të arrestuar. Peter Higgs nuk ka komentuar publikisht për këtë çështje, por djali i tij, i intervistuar nga Telegraph, pretendon se është i pafajshëm.
Ky skandal vjen në një moment shumë delikat për Muzeun Britanik, i cili është i angazhuar në një fushatë për mbledhjen e fondeve për të financuar një projekt ambicioz për restaurimin dhe rizhvillimin e koleksioneve. Por për disa kohë reputacioni i tij në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar është komprometuar nga akuzat, përfshirë nga disa anëtarë të parlamentit anglez, për të qenë “përfituesi më i madh i mallrave të vjedhura në botë”, siç tha Këshilltari i Mbretit – një titull që i atribuohet nga mbreti ose mbretëresha një avokati veçanërisht autoritar në fushën e tij – Geoffrey Robertson.
Vitet e fundit muzetë më të rëndësishëm ndërkombëtarë, veçanërisht ai anglez dhe francez, kanë qenë në qendër të një debati të madh për nevojën dhe mundësinë e kthimit të veprave në koleksionet e tyre të grabitura gjatë kolonializmit.
Nëse muzetë e ndryshëm europianë dhe amerikanë kanë filluar të kthejnë disa prej tyre, Muzeu Britanik, koleksioni i të cilit është krijuar kryesisht në këtë mënyrë, është një nga institucionet që e kundërshton më shumë këtë mundësi, duke iu drejtuar Aktit të Muzeut Britanik të vitit 1963, i cili ndalon kthimin e një vepre, përveç rasteve kur ajo është dublikatë, e dëmtuar ose “e papërshtatshme për t’u mbajtur në koleksion” dhe nuk është më në interes të publikut. Diskutimi më i njohur për këtë çështje ka të bëjë me mermeret e Partenonit, të ruajtura për më shumë se dy shekuj në Muzeun Britanik pasi u shkëputën nga tempulli i famshëm në Athinë.
Muzeu Britanik ka pretenduar gjithmonë se është vendi më i përshtatshëm dhe më i sigurt për ruajtjen e këtyre veprave, rëndësia e të cilave ka tejkaluar kufijtë e vendeve nga vijnë dhe i ka bërë një sit të Trashëgimisë Botërore. Për shembull, ndryshe nga disa muze që e kanë bërë tashmë një gjë të tillë, për këtë arsye ai ka refuzuar prej kohësh t’i kthejë Nigerisë pjesën e saj të Bronzit të Beninit, një korpus mijëra artefaktesh që datojnë të paktën në shekullin e gjashtëmbëdhjetë, 900 prej tyre u grabitën gjatë një sulmi ndëshkues nga trupat britanike në 1897. Duke komentuar skandalin e fundit Abba Isa Tijani, drejtor i Komisionit Kombëtar të Nigerisë për Muzetë dhe Monumentet, tha “është tronditëse të dëgjosh se vendet dhe muzetë që na kanë thënë se bronzët e Beninit nuk do të kanë qenë të sigurt në Nigeri janë vetë viktima të vjedhjes”.
Siç shpjegohet në një artikull të fundit në Le Monde, nuk është aq e vështirë të zhdukësh objektet e vogla nga kasafortat e një muzeu kaq të madh, nëse ke leje për të hyrë. Në fakt, në Muzeun Britanik vetëm një pjesë e vogël e veprave – rreth 80,000 objekte nga 8 milionë – është në ekspozim të përhershëm publik, ndërsa shumica dërrmuese ruhet në depozita, ku është e aksesueshme nga ekspertët, studiuesit dhe stafi i muzeut. Disa objekte, si monedha, gurë apo edhe bizhuteri, gjithashtu arkivohen në grup dhe nëse nuk shkoni dhe i numëroni, nuk është e vështirë të vidhni (ose humbni) dikë pa u vënë re, gjë që ka ndodhur edhe në muze të tjerë të rëndësishëm. Megjithatë, sasia e objekteve të vjedhura, raportet e shumta dhe periudha e gjatë kohore në të cilën ndodhën vjedhjet e bëjnë Muzeun Britanik një rast unik.
Në një artikull të botuar nga e përmuajshmja The Art Newspaper, Dan Hicks, kurator i Muzeut Pitt Rivers, muzeu i Universitetit të Oksfordit, shkruante se sipas mendimit të tij, edhe para skandalit, Muzeu Britanik nuk i përmbushte standardet minimale në lidhje me metodat e arkivimit të veprave të tij të paekspozuara. Në fakt, siç thotë vetë Muzeu Britanik, muzeu filloi katalogimin e koleksionit të tij vetëm 40 vjet më parë, dhe deri më tani, nga “të paktën 8 milionë objekte”, ai ka regjistruar “rreth gjysmën” në “më shumë se dy milionë skeda”.
Nga këto rreth 4 milionë objekte të kataloguara, “dy milionë” mund të konsultohen edhe online nga publiku. Hicks thekson se përdorimi i këtyre figurave të rrumbullakëta dhe fakti që katalogimi nuk është ende i plotë, nuk i përshtatet një muzeu që pretendon të jetë vendi më i mirë në botë për ruajtjen e veprave të artit. Sipas tij, kjo vonesë vjen për faktin se Muzeu Britanik në vitet e fundit është fokusuar më shumë në ekspozita të përkohshme dhe ka braktisur projektin arkivor dhe se një katalog gjithëpërfshirës i aksesueshëm për të gjithë mund të krijojë probleme të mëtejshme në lidhje me kthimin e veprave se “në fund të fundit, është e vështirë të kërkosh rimbursim, nëse nuk e di se çfarë ka në depozita”.
Megjithatë, siç thekson Charlotte Higgins, kryeredaktore e seksionit të kulturës të Guardian, financimi për muzetë shtetërorë britanikë, përfshirë Muzeun Britanik, është reduktuar shumë nga qeveritë në detyrë gjatë 15 viteve të fundit, gjë që ka çuar në ulje rrogash, personeli dhe ngadalësim në punë, atë të katalogimit, që për një numër kaq të madh objektesh duhen shumë njerëz dhe mjete.
Ngjarjen e ka komentuar edhe ministrja greke e Kulturës, Lina Mendoni, e cila ka ripërsëritur kërkesën që Greqia ka bërë prej vitesh për të rikthyer mermerët e Partenonit. Sipas një sondazhi të vitit 2021 të cituar nga Le Monde, 59% e britanikëve besojnë se Britania duhet t’i kthejë ata në Greqi. Megjithatë, në këtë rast, muzeu kishte nisur tashmë të lëvizte në vitin 2022, duke hapur një negociatë me qeverinë greke për të rikthyer mermerët e Partenonit në vend nëpërmjet një kredie njëqindvjeçare, një negociatë që mbetet e hapur.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
