‘Vallja’, kërcimi i lashtë arbëresh që përkujton Heroin që mundi ushtrinë turke në Shqipëri

Nga Gazeta Si - Këngë, veshje elegante dhe shumëngjyrëshe dhe valle të veçanta që evokojnë me krenari një nga fitoret më të rëndësishme të Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeut ndaj turqve, të zhvilluar pikërisht në të martën e Pashkëve të vitit 1467.

Ky është kuptimi i Festës së Valles, që çdo vit festohet në disa fshatra arbëreshe të Kalabrisë, të martën pas Pashkëve.

“Vallja”, kërcimi që manifeston Gjergj Kastrioti Skënderbeun

Nëse ju pëlqejnë ritet e veçanta, një ndër ta është edhe “Vallja”, kërcim i lashtë kushtuar Heroit shqiptar dhe zhvillohet çdo vit të martën pas Pashkëve, në disa nga fshatrat arbëreshe të Kalabrisë.

Manifestimi synon të përkujtojë fitoren e Skënderbeut, i cili në krye të ushtrisë së tij mundi turqit, duke shpëtuar qytetin e Krujës më 24 prill 1467, që në atë kohë përkonte me të martën e Pashkëve. Përveç mbrojtjes së popullit të tij dhe udhëheqjes së tij drejt fitores, lideri konsiderohet edhe si mbrojtës i krishterimit në Europë, meqenëse ai e mbrojti atë pavarësisht se karriera e tij luftarake filloi pikërisht në trupat e sulltanit turk, në të cilin ai u grumbullua për shkak të situatave luftarake që ky i fundit kishte me të atin.

Ai ishte një strateg i shkëlqyer ushtarak dhe mundi të fitonte besimin e sulltanit duke marrë emrin e Iskander Bej, Princ Aleksandër, duke iu referuar Aleksandrit Maqedonas. Por në vitin 1443, me rastin e betejës së Nishit, ai braktisi ushtrinë turke për të reformuar ushtrinë e tij në Shqipëri dhe për të rifituar të gjitha kështjellat shqiptare që kishin përvetësuar osmanët. Kështu filloi një luftë kundër tyre që zgjati për 25 vjet.

Ndër vendet ku ngjarja është ende e gjallë, është Civita, një fshat i vogël i vendosur në Parkun Kombëtar Pollino, ku takohen grupe të ndryshme me kostume tipike, përfshirë edhe komunitetet e tjera albofone, të cilët ekzekutojnë koreografinë e kërcimit gjatë pasdites, të shoqëruar nga këngë të lashta kushtuar njeriut që mbrojti atdheun dhe bashkatdhetarëve të tij gjatë persekutimeve nga turqit në zonën e Epirit, midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Ashtu si shumë tradita të tjera që i përkasin një pakice, në disa periudha Vallet ishin të ndaluara, por ato nuk kanë pushuar kurrë së qeni një mundësi për t’u bashkuar dhe të gjithë së bashku për të qenë pjesë e një komuniteti që pas shekujsh reziston dhe vazhdon të jetë krenar për origjinën e vet.

E veçanta e Valles së Pashkës

Vallja kërcehet gjithmonë në grupe: burra e gra kapen për dore ose me shami, duke formuar një gjarpër të madh dhe lëvizin e këndojnë rapsoditë, këngët epike, këngët e dashurisë ose të fatit. Në disa fshatra, si në Acquaformosa, shamitë u zëvendësuan me copa litari.

Grupet hyjnë edhe në shtëpitë e banorëve, të cilët i mirëpresin valltarët dhe këngëtarët, të cilët, po të duan, mund të bashkohen në valle me anë të copave të tjera litari. Mbajtja për dore, ose nëpërmjet elementeve të tjera, ka një kuptim simbolik: përfaqëson lidhjen me mëmëdheun e paharruar, një lidhje që pavarësisht shekujve nuk lëkundet kurrë për arbëreshët.

Spiralja me ngjyra alternohet me drejtuesit që janë gjithmonë burra, të ndjekur nga gratë e veshura me rroba tradicionale: mëndafsh dhe pëlhura të çmuara me ngjyra që variojnë nga jeshilja në të verdhë. Vallja nis nga gjitonia, lagjja, dikur një vend takimi dhe ndarjeje ku zhvillohej jeta shoqërore. Dhe lëvizin rrugëve derisa mbërrijnë në sheshin kryesor për të ndarë një moment të rëndësishëm të kulturës shqiptare.

Gjatë vallëzimeve, falë disa lëvizjeve dhe hapave të veçantë, ndodh që herë pas here ndonjë “i huaj” të “burgoset” brenda spirales, duke simuluar kështu në mënyrë simbolike kapjen e turqve. I burgosuri qëndron brenda dhe lirohet vetëm pasi të ofrojë diçka në këmbim. Disa valle interpretohen vetëm nga burrat dhe përfaqësojnë strategjitë luftarake të përdorura nga Skënderbeu për të kapur armiqtë, me hapa të fortë, por elegant.

Përveç Civita-s, Vallja zhvillohet edhe në qytete të tjera si Frascineto, Eianina, San Basile, Firmo, San Benedetto Ullano, Santa Sofia d’Epiro, San Demetrio Corone, Lungro, dhe shohin praninë jo vetëm të qyteteve pritëse, por edhe të komuniteteve të tjera arbëreshe të shpërndara në të gjithë rajonin, të cilët festojnë së bashku në një moment të rritjes ende shumë të fortë të identitetit.