Si realizohen efektet zanore të një filmi?

Nga Gazeta Si - Si është tingulli i një grushti në nofull? I thatë dhe shumë i shkurtër, por në një skenë filmi nuk ka pse të jetë kështu sepse një tingull i tillë nuk ka ndikim emocional. “Për këtë arsye ajo është rikrijuar artificialisht duke mbivendosur katër nivele: dy duar që duartrokasin, një dorezë boksi e rënduar e përplasur në tokë, një pirg librash të mbështjellë me një xhaketë lëkure që bie dhe një goditje e dhënë me një marule të ngrirë, e aftë për të prodhuar ato frekuenca shkëlqyese që të bëjnë të mendosh për një kockë të thyer”. Për të thënë se është Mauro Eusepi, ai është një krijues zhurmash dhe ka krijuar tingujt e dhjetëra filmave duke përfshirë “The Great Beauty”, “Dogman” dhe seriale televizive si “The New Pope” dhe Diavoli.

Krijues i zhurmës së kinemasë - “Gjatë xhirimit të një filmi, mikrofonat drejtohen në gojën e aktorëve për dialog, kështu që të gjithë tingujt e tjerë janë të zbehur dhe jashtë fokusit”, thekson Mauro Eusepi. “Kjo është arsyeja pse ju duhet t’i bëni ato përsëri dhe t’i bëni ato kinematografike”.

Ndërsa tekniku i tingullit kujdeset për dialogët, të incizuar live ose të dubluar, dhe kompozitori krijon muzikën, Eusepi punon së bashku me një projektues tingulli: “Ai krijon pjesën mjedisore si makinat kalimtare, detin, zogjtë. Për disa filma suspensues, ai punon në efekte të afta për të theksuar emocionalitetin e një skene, si për tingujt që, për shembull, në një film horror, shoqërojnë shfaqjen e papritur të një personi. Në vend të kësaj, unë krijoj të gjitha zhurmat e personazheve, pra hapat, objektet që lëvizin ose prekin, rrobat që veshin, putrat e kafshëve e kështu me radhë”.

Film pa zë, si të thuash - Në Amerikë, ku këto profesione lindën me kinemanë, zhurmuesi quhet Foley, për nder të Jack Foley, i cili ishte i pari që krijoi tingujt e “Show Boat” në vitin 1929, një nga filmat e parë pa zë të shndërruar në zë, duke regjistruar zhurmat në kasetë në mënyrë sinkrone ndërsa ai shikonte imazhet e filmit të lëviznin, ngjashëm me mënyrën se si u krijuan tingujt për shfaqjet në radio. Me kalimin e kohës, profesionet u specializuan dhe kështu Foley-t iu bashkua projektuesi i tingullit, i cili krijon, për shembull, zhurmën e një krijese fantastike ose fërshëllimën e një anije kozmike. Në “Star Wars: The Rise of Skywalker” ne duhej të bënim rrufe me forcë dhe kështu dolëm për një regjistrim në terren”, shpjegon David Acord, një dizajner tingulli që punon në Skywalker Sound, një nga qendrat e përsosmërisë në botë për kolonat zanore të filmave, krijuar nga George Lucas dhe më pas blerë nga Disney.

Zhurma e një leopardi për “Ghostbuster” - “Në studio kemi një arkiv të madh me efekte zanore, por jo gjithmonë gjejmë atë që na nevojitet dhe për vetëtimën e forcës donim një tingull specifik”, vazhdon Acord. “Në drejtimin e Ben Burtt, shpikësit të tingujve të Star Wars të parë, shkova në Kolorado për të parë një djalë që kishte një saldator të vjetër me hark karboni, i përdorur dikur në teatër për të krijuar shkëndija. Sot imazhi i rrufesë prodhohet nga kompjuteri, por ai tingull i regjistruar live ishte i pakrahasueshëm”. Nëse do të bëhet një shpërthim ose zhurma e një tornadoje, projektuesi i zërit regjistron origjinalin, ose për efekte më imagjinative, siç është ai i sirenës së makinës në “Ghostbusters”, ai fillon nga tingujt e vërtetë (si p.sh. leopardi, më pas i përpunuar për të ndryshuar ndjesinë e dëgjuesit) ose nga zhurmat e krijuara ad hoc.

“Captain America” dhe “Iron Man” - Kur njerëzit më pyesin se çfarë bëjmë, unë gjithmonë them se ne krijojmë tinguj në gjysmë të rrugës midis atyre reale dhe asaj që dëshironi të besoni, sepse një objekt nuk tingëllon gjithmonë ashtu siç do të dëshironit”, thotë Ronni Brown, artiste amerikane, e cila ka punuar në Star Wars të ndryshëm, por edhe në filma me superhero si “Iron Man” dhe “Captain America”.

“Për shembull, gërshërët mund të tingëllojnë ndryshe në varësi të materialit me të cilin janë bërë, dhe ndoshta duhet të kemi zgjuarsi për të gjetur diçka që përputhet me atë që imagjinojmë, edhe sepse tingulli që do të krijohet varet nga konteksti emocional: janë gërshërë që prodhojnë një dridhje të keqe apo janë në duart e një fëmije në një lojë?”.

Efektet zanore të filmit lindin nga dialogu midis disenjatorit dhe zhurmuesit me regjisorin: por ndërsa puna e të parit ka të bëjë shumë me kompjuterin, e dyta është më artizanale, sepse kërkon lëvizje dhe prekje të objekteve ose duke përdorur trupin për të regjistruar tinguj në sinkronizim të përsosur me imazhet në ekran. “Për të bërë këtë punë duhet një kombinim i kohës dhe mjeshtërisë”, shpjegon Eusepi.

Si hapat në dëborë – “Natyrisht, të gjithë tingujt rikrijohen sipas shijes së dikujt dhe këtu është e vlefshme përvoja që veshi juaj ka në bashkimin e një tingulli me atë imazh”. Në fillim Jack Foley dhe ndjekësit e tij të parë ndoshta u mbështetën në instinkt, por pas dekadash ushtrimi të profesionit, disa teknika janë standardizuar, me libra të tillë si “The Foley Grail” (ose Grali i Shenjtë i zhurmuesit) të cilët shpjegojnë tingujt më të zakonshëm.

Ndonjë shembull? Putrat e qenve, shpjegon Eusepi, krijohen duke përplasur kapëse letre të ngjitura në majat e gishtave të duarve me doreza, hapat në borën e freskët duke ecur mbi thasë plot me niseshte misri, ndërsa një çizme e fërkuar në plastikë të ngurtë jep krisjen e thyerjes së akullit.

Të fiksuar pas hapave – “Zhurmat që i fiksojnë regjisorët janë mbi të gjitha hapat e aktorëve”, thotë tekniku. “Ndonjëherë ata duan të ndjejnë më shumë thembrën sesa gishtin e këmbës ose kërkojnë që hapat të shprehin një ndjenjë superioriteti. Pjesa argëtuese vjen kur duhet të bësh zhurma të katërta: në këtë rast kënaqem duke pulsuar shalqinj dhe domate, ose duke këputur selinon për të dhënë idenë e kockave të thyera. Edhe tingujt e rrëshqitshëm si thika, të krijuara me fletë gazetash dhe lecka të lagura janë të kënaqshme”.

“Në filmat vizatimorë nuk keni zhurmat e grupit për t’ju frymëzuar”, shpjegon Brown, “kështu që ju duhet të shpikni gjithçka, edhe nëse keni më shumë liri krijuese se si t’i bëni personazhet të luajnë: të këqijtë më kërcënues, djemtë e mirë më ngritës. E njëjta gjë është e vërtetë në rastin e filmave me superhero: kush e di se çfarë zhurme bën mburoja e ‘Captain America’? Në atë rast ne përpiqemi të krijojmë tingullin e një metali që regjisori dëshiron të jetë futurist, super rezistent dhe magjik”.

Çfarë zhurme bën një mbyllje syri - Disa sfida kërkojnë përpjekje fizike, si në rastin e “The Lion King”: “Kishte kaq shumë kafshë për të ecur sa ishte shumë e vështirë fizikisht”, thotë Brown, e cila tregon se gjatë punës i ishte thyer gishti. Në raste të tjera duhet imagjinatë dhe një vesh i aftë për të shqyer fjalë për fjalë heshtjen: “Në fillin e fshehur ka shumë skena rrobaqepësie, por qepja nuk bën zhurmë”, shpjegon ajo, “megjithatë ne kemi mbivendosur tinguj të ndryshëm për të bërë shikuesin të besojë se ai veprim po ndodh në të vërtetë. Në një film tjetër më kërkuan të riprodhoja një mbyllje syri. A e dini se si e bëra? Duke hapur gojën dhe duke regjistruar zhurmën e mbylljes së buzëve”.

“Shpesh duhet zgjuarsi: Nëse nuk mund të kem një karrocë në studio, për të rikrijuar zhurmat e saj, marr një stol të vjetër prej druri që kërcet, e vendos sipër një skene druri, e cila nga ana e saj mbështetet në një tjetër druri”, thotë Eusepi. “Duke lëvizur gjithçka së bashku, rikrijohet një amplitudë tingulli e ngjashme apo edhe më e madhe se origjinali, sepse tingujt e regjistruar duhet të jenë kinematografik, domethënë pak të ekzagjeruar në krahasim me realitetin”.

Për të mos thënë që këta tinguj duhet të dëgjohen shpesh në mes të dialogëve, shpërthimeve, muzikës. “Një sekret”, thotë Brown, “është të regjistroni në frekuenca alternative ndaj atyre të elementeve të tjerë, edhe sepse truri i njeriut mund të thithë deri në një shkallë të caktuar të kompleksitetit zanor”.

Përqafimet me... mish të freskët - Shumë dizajnerë të tingullit studiojnë shkencën e tingullit dhe e njëjta gjë ndodh me disa inxhinierë audioje si Eusepi ose Brown, të cilët më pas specializohen, edhe sepse nuk ka shkolla të vërteta për këtë: ndoshta ju ndiqni një kurs dhe më pas fitoni përvojë duke punuar.

Eksperienca dhe kreativiteti janë çelësi për t’iu përgjigjur kërkesave ndonjëherë të çuditshme të regjisorëve: “Paolo Sorrentino për “Youth” më kërkoi të replikoja tingujt e një përqafimi, duke specifikuar se duhet të ishin të rrëshqitshëm dhe të lagur”, qesh Eusepi. “Unë ia dola duke përdorur mish të freskët dhe lecka të lagura”.

“Nuk mund të numërosh sa herë më është kërkuar, në filma të pavarur, të shënoj skena seksi, si ajo në Palo Alto, ku një vajzë hap zinxhirin e pantallonave të një djali”, konfirmon Brown. “Nuk ka asgjë më pak seksi në botë sesa të shikosh ato imazhe dhe të regjistrosh veten duke të përkëdhelur krahun ose shpatullën”. /Il Focus/

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.