Nga Gazeta Si - “Nuk mund të mendoj për ndonjë këngë tjetër me një trajektore të diçkaje si ajo që ndodhi me Hallelujah, - tha autori Alan Light. Kur mendoni për himnet universale globale si Imagine ose Bridge Over Troubled Water, ato ishin hitet e menjëhershme. Por Hallelujah fillimisht u refuzua nga kompania diskografike dhe më pas u injorua plotësisht kur doli”.
Kështu vazhdon legjenda e këngës së Cohen-it, e cila ka mahnitur breza të tërë dëgjuesish me një mistikë dhe peshë që e veçon atë në analet e historisë së muzikës. Ndoshta kjo është arsyeja pse Light i lartpërmendur shkroi një libër tërësisht për këngën: “The Holy Or the Broken: Leonard Cohen, Jeff Buckley and Unlikely Ascent of Hallelujah”. Është ai libër që shërben si bazë për dokumentarin e ri “Hallelujah: Leonard Cohen, A Journey, A Song”, i cili u shfaq premierë në festivalin e filmit Tribeca në fillim të këtij muaji. Me regji nga Dayna Goldfine dhe Dan Geller, filmi merr një pamje mikro dhe makro të këngës dhe Cohen, së bashku me vendet e tyre përkatëse dhe thellësisht të ndërthurura në kulturë.
“Leonard Cohen, me pak fjalë, ishte një profet”, shpjegoi Goldfine, e cila, së bashku me Gellerin, ka krijuar një karrierë të grumbulluar duke drejtuar dokumentarë të gjerë që fokusohen në muzikë duke përfshirë Balets Russes të vitit 2005, për kompaninë ruse të baletit të fillimit të shekullit të 20-të. “Leonardi ishte i njohur për shkrimin e përjetshëm dhe poezinë e përjetshme që lundron jashtë çdo epoke të veçantë”, tha Goldfine. “Ai trajtoi shqetësimet më të thella tona njerëzore për dëshirën për lidhje dhe dëshirën për një lloj shprese, transcendencë dhe njohje të vështirësive të jetës”.
Ndërsa Hallelujah mund të tingëllojë si një standard i vjetër, ose ndonjë himn i lashtë i transmetuar nëpër shekuj, ai në fakt u shkrua në vitin 1983 duke përdorur një tastierë elektrike të dobët. “Nuk ka një kompozitor tjetër si Cohen”, thotë Light, për gjuhën që Cohen solli në artin e tij. “Qasja e tij ndaj gjuhës dhe zanatit duket ndryshe nga puna e kujtdo tjetër. Dhe kjo tingëllon e rrënjosur në poezi dhe letërsi, sepse ai studioi fillimisht si poet dhe romancier. Cohen shkroi pa pushim, duke shkruar 180 vargje vetëm për Hallelujah gjatë procesit të shkrimit. Dramës së tij të qenësishme i shtohet vokali i thellë i versionit origjinal me zërin e Cohen.
Por ishte ‘Columbia Records’, në një zgjedhje të ngjashme me Decca Records që refuzoi Beatles-in e sapolindur në atë kohë për një kontratë diskografike në vitin 1962, ajo që mori vendimin që Hallelujah dhe albumi prej të cilit vinte, ‘Various Positions’, nuk kishin paketën komerciale që ata po kërkonin.
“Leonardi do të habitej që kjo këngë që ishte hedhur poshtë dhe refuzuar nga shtëpia e tij diskografike vazhdoi të bëhej kënga e tij më e njohur”, thotë Light pas suksesit të mëvonshëm të këngës. “Ai foli disa herë për ndjenjën e një hakmarrjeje apo drejtësie për mënyrën se si kënga u njoh dhe u konsiderua më vonë”. Versioni i Cohen nuk u regjistrua në listat e Billboard deri në vdekjen e tij në vitin 2016 në moshën 82-vjeçare.
Për sa i përket arsyes pse Hallelujah arriti lartësitë që arriti, është për shkak të një përzierjeje unike të versioneve shpikëse të kopertinës, ngjarjeve kulturore dhe një cilësie magjike që kënga pa dyshim posedon. Kërkoni këngën në Spotify sot dhe është versioni i Jeff Buckley, jo i Cohen, i cili është rezultati kryesor; çiftimi i temës në dukje të bezdisshme të këngës dhe regjistrimi i papërpunuar i Buckley-t në 1994, shtojnë një shtresë tjetër peshe.
Versioni i tij u fut në regjistrin kombëtar të Bibliotekës së Kongresit në 2013. Më pas është këndvështrimi popullor i John Cale-it, artisti i parë që mbuloi këngën në 1991.
Por çuditërisht, kudondodhja moderne e këngës mund të gjurmohet në vendosjen e saj të spikatur në Shrek, filmi i dytë më fitimprurës i vitit 2001, i cili në mënyrë efektive e futi Hallelujah në nivelet e larta të kulturës popullore. (Filmi përmban versionin e Cale ndërsa kolona zanore përfshin kopertinën e Rufus WainWright).
Ndoshta është e përshtatshme që një komedi e animuar do të nxiste legjendën e Cohen, duke pasur parasysh që sipas Geller, keqkuptimi më i madh për vetë Cohen është se ai fillimisht konsiderohej këngëtari i errësirës dhe dënimit. “Në vend të kësaj, ne gjetëm një burrë që ishte shumë funny”, shpjegoi Geller. “Pothuajse gjithçka që ai tha doli me një vezullim në sy”.
Vitet e fundit, Hallelujah ka pasur dhjetëra vendosje në TV dhe filma dhe është kënduar nga të gjithë nga Bob Dylan te Bono, Brandi Carlile tek Il Divo. Komediania Kate McKinnon e këndoi atë për të hapur episodin e parë të Saturday Night Live pas zgjedhjes së Donald Trump në 2016.
Ndërkohë, vitin e kaluar Yolanda Adams performoi qëndrimin e saj në Ditën Kombëtare të Përkujtimit të Covid-it në Memorialin Lincoln. Por mjafton të përmendet edhe bollëku i konkurrentëve të konkursit të këngës nga The X Factor tek American Idol.
“Është një test Rorschach”, thotë Light për interpretimet e ndryshme të teksteve të tij, duke përfshirë idenë se është menduar të jetë një këngë e krishterë. Në realitet, siç tregon dokumentari, Cohen ishte hebre. “Fjala Hallelujah shfaqet nëpër fe dhe besime. Edhe pse qartësisht judaizmi i vetë Leonardit informon aq shumë për atë që ai vendosi në këngë, njerëzit marrin atë që u nevojitet prej saj dhe atë që duan të jetë. Mendoj se kjo është arsyeja pse këndohet kudo, nga dasmat te funeralet dhe lindjet”. Geller shton për prodhimin muzikor të Cohen: “Ai ka këto tekste dhe aranzhime muzikore shumë të bukura që dalin jashtë kohës dhe mund të zgjasin dhe të jenë të rëndësishme për audiencën e të gjitha moshave”.
Për regjisorët e filmave, ishin pamjet e Cohen duke kënduar Hallelujah në skenë gjatë një shfaqjeje në Oakland, Kaliforni, që pjesërisht i frymëzoi ata të sajonin dokumentarin. “Unë thjesht nuk mund të ndaloja së menduari për këtë”, thotë Goldfine. “Është më shumë se një këngë. Ky është një dokumentar për jetën e dikujt, rolin dhe vendin e dikujt në jetë”.
Marrë nga The Guardian, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
