.png)
Nga Gazeta Si - Të martën, qeveria autonome e Rripit të Gazës njoftoi zbulimin e një statuje që ka të ngjarë që daton nga epoka e bronzit (mijëvjeçari i dytë dhe i tretë para Krishtit) në tokën bujqësore në Khan Yunis, qyteti kryesor në Rripin jugor. Sipas rindërtimeve të para, statuja përshkruan kokën e një hyjnie femërore dhe fillimisht duhej të kishte një trup që e bënte atë pak më pak se një metër të lartë. Aktualisht është ekspozuar në një ndërtesë historike në qytetin e vjetër të Gazës.
Gjetjet e këtij lloji nuk janë të rralla në zonën midis bregut juglindor të Mesdheut dhe lumit Jordan, i populluar prej mijëra vjetësh dhe gjithmonë në qendër të tregtisë, luftërave dhe migrimeve: por rasti i statujës së Khan Yunis është interesant për arsye të ndryshme, duke përfshirë edhe vetë faktin që ka ardhur për t’u ekspozuar në një muze.
Në Palestinë ka pasur probleme serioze të grabitjes dhe mbrojtjes së dobët të pasurive arkeologjike për dekada.
Për më tepër, askush nuk është në gjendje të thotë me siguri se çfarë përshkruan statuja: dhe mosmarrëveshja mbi atë që ajo përfaqëson është e pashmangshme e ndërthurur me konfliktet e thella identitare, etnike dhe territoriale që karakterizojnë këtë pjesë të botës.
Gaza: The Ministry of Tourism and Antiquities in Gaza announces the discovery of a Canaanite statue inside a land in Khan Yunis in the southern Gaza Strip, dating back to 2500 BC. pic.twitter.com/o3Zsw6L06F
— Lebanese News and Updates (@LebUpdate) April 25, 2022
Izraeli, Palestina, Siria, Jordania dhe Libani janë vende që kanë një histori shumë të lashtë. Nga këtu, në fund të epokës së fundit të akullit, dhjetë mijë vjet më parë, fermerët e parë mbërritën në Europë në kërkim të tokave të reja pjellore.
Në mijëvjeçarët në vijim, këto territore u diskutuan nga dhjetëra popuj për pozicionin e tyre strategjik në hyrje të Mesdheut, në gjysmë të rrugës midis Evropës, Azisë dhe Afrikës dhe për klimën e favorshme. Të gjitha qytetërimet kryesore të historisë kanë lënë gjurmë të kalimit, apo dominimit të tyre, në këto vende.
Si rezultat, bollëku i madh i gjetjeve arkeologjike ka tërhequr gjithmonë hajdutë dhe grabitës. Edhe sot, qeveritë e vendeve të rajonit nuk kanë fuqi të parandalojnë që qindra artefakte të vidhen dhe të shiten në tregun e zi çdo vit, ndonjëherë menjëherë pas zbulimit të tyre. Është një problem edhe më serioz në Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës, dy zona të qeverisura nga entitete parashtetërore që nuk kanë burimet dhe fuqitë e një shteti të vërtetë.
Disa vite më parë, Saleh Sawafta, drejtori i atëhershëm i departamentit të mbrojtjes së trashëgimisë arkeologjike të Ministrisë Palestineze të Turizmit, i tha Al Monitor se që nga fillimi i tij në vitet 1990, Autoriteti Palestinez, i cili qeveris një pjesë të Bregut Perëndimor, është dashur të merret me gërmime të paligjshme arkeologjike.
Problemi bëhet më i ndërlikuar nga fakti se rreth 60 për qind e zonave të njohura arkeologjike ndodhen në të ashtuquajturën Zonë C të Bregut Perëndimor, ku kontrolli civil dhe ushtarak do t’i përkiste Izraelit, i cili megjithatë e ushtron atë në mënyrë arbitrare dhe mënyrë jo homogjene, dhe duke pasur në zemër interesat e tyre më shumë se ato të palestinezëve. Vetëm në zonën C, thotë Sawafta, ka rreth 7,000 vende arkeologjike dhe rreth 50,000 ndërtesa historike.
Rrjeti i plaçkitjeve dhe tregtimit të mallrave arkeologjike është aq i gjerë sa ndonjëherë gjetjet vidhen menjëherë pasi janë gërmuar. Në vitin 2013, për shembull, një statujë bronzi e ruajtur në mënyrë perfekte e perëndisë greke Apollo u gjet në brigjet e Gazës. Statuja u kap menjëherë nga Hamasi, grupi radikal që qeveris Rripin dhe asgjë nuk është dëgjuar që atëherë. Hamasi, ndër të tjera, njihet për mungesën e interesit që ka për asetet arkeologjike, veçanërisht ato që nuk janë saktësisht të spikatura. Shoqata Canaan Team, e cila monitoron kushtet e vendeve arkeologjike në Rripin e Gazës, ka vlerësuar se të paktën 31 zona arkeologjike janë zhdukur për shkak të zhvillimit të furishëm urban të kryer nga Hamasi, i cili ndër të tjera nuk ka përpiluar asnjëherë një regjistër qendror.
Në rastin e statuetës së Khan Yunis, gjërat janë pak më ndryshe. Hamasi e shpalli zbulimin e tij me një konferencë shtypi triumfale dhe e ekspozoi menjëherë në Gazën qendrore, duke kërkuar, sipas disave, ta shfrytëzojë zbulimin e tij për qëllime politike.
Në një njoftim për shtyp, Ministria e Turizmit dhe Antikiteteve të Rripit të Gazës shkruan se statuja paraqet perëndeshën Anat dhe se ajo daton në vitin 2500 para erës sonë, pra në fillim të epokës së bronzit.
Në realitet është shumë e vështirë të kuptosh se kur daton statuja, por mbi të gjitha të identifikosh saktësisht se kë përfaqëson.
Sot mund të duket e çuditshme, por në Lindjen e Mesme të epokës së bronzit hyjnitë kishin skica shumë më pak të përcaktuara se ato me të cilat jemi mësuar. Me siguri e dimë se popuj të ndryshëm të rajonit adhuronin një perëndeshë, e cila në disa raste quhet Anat, të cilës i atribuonin karakteristika të ndryshme dhe të cilën e lidhnin me aktivitete shumë të ndryshme, përfshirë luftën dhe gjuetinë, por edhe dhënien e drejtësisë.
Në një studim të vitit 1991, studiuesi i Testamentit të Vjetër dhe Hebraishtes Neal H. Walls në Universitetin Wake Forest argumentoi se një seri tekstesh të epokës së bronzit të gjetura në Sirinë e sotme “përshkruan Anatin kryesisht si një hyjni femërore, por me tipare të paqartësisë gjinore” duke adoptuar atributet mashkullore të gjahtarit dhe luftëtarit, Anat hedh poshtë rolin e zakonshëm të nënës dhe gruas dhe kështu kërcënon rendin e shoqërisë patriarkale. Megjithatë, Anat nuk mund ta mohojë natyrën e saj femërore dhe tensioni midis karakteristikave të saj mashkullore dhe femërore kontribuon në identitetin e saj të paqartë”.
Anat nuk ishte e vetmja perëndeshë që kishte karakteristika të tilla. Në librin e tij të vitit 2008 “The Many Faces of the Goddess”, historiani Izak Cornelius shkruan se në periudhën e fundit të epokës së bronzit hyjnia femërore e adhuruar në rajon shfaqi kështu karakteristika të ngjashme, por në të njëjtën kohë të rrjedhshme dhe heterogjene, të cilat sot janë shumë vështirë të dallohen hyjnitë individuale. Figura e Anatit lidhet, për shembull, me atë të Astartës, një perëndeshë tjetër e rajonit me karakteristika shumë të ngjashme, por edhe me Asherahun, një hyjni femër e përmendur rreth dyzet herë në Biblën Hebraike dhe që sipas disa teorive të paktën në fillimin e monoteizmit hebre ishte shoqëruesi i Zotit të vetëm që adhuronin hebrenjtë.
Canaanite sculpture dating back to about 2500 BC discovered in the Gaza Strip.https://t.co/zhafTcJoCs pic.twitter.com/pwdU5aDNEi
— Wafa News Agency - English (@WAFANewsEnglish) April 25, 2022
Për më tepër, tingulli i emrit Anat ngjan shumë me atë të Athinës, perëndeshës greke të luftës dhe drejtësisë, imazhi i së cilës mund të jetë kushtëzuar nga Anat. Në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë në Qipro u gjet një mbishkrim dygjuhësh në greqisht dhe fenikas, në të cilin emri Anat në tekstin fenikas përkthehet “Athina” në greqisht. Emri “Athina” nuk është me origjinë indo-europiane, domethënë paraardhësi i të gjitha gjuhëve perëndimore: dhe është e besueshme që grekët e kanë huazuar nga disa njerëz të tjerë.
Statuja e Khan Yunis, ndër të tjera, paraqet atë që duket si një gjarpër në vend të flokëve të perëndeshës: dhe gjarpri është një nga kafshët më të lidhura me Athinën në përshkrimin e perëndeshës, madje edhe në Greqinë klasike.
Marrë nga Il Post, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
