.png)
Shumica prej nesh e dinë se duhet të hamë më shumë fruta, perime dhe drithëra. Por pse duhet të shpenzohen miliona para për t’iu përgjigjur pyetjeve të tilla si: “Çfarë duhet të hamë?”
Përgjigja mund të jetë ushqimi i saktë, i cili synon të kuptojë efektet shëndetësore të ndërveprimit kompleks midis gjenetikës, mikrobiomës sonë (bakteret që jetojnë në zorrët tona), dietës dhe nivelit të aktivitetit fizik dhe karakteristikave të tjera sociale dhe të sjelljes.
Kjo do të thotë që secili mund të ketë grupin e tij unik të kërkesave ushqyese.
Si është e mundur kjo? Tre ekspertë që kryejnë kërkime të sakta të të ushqyerit: Dr. Frank Hu, profesor i të ushqyerit dhe kryetar i Departamentit të të ushqyerit në Harvard dhe Martha Field dhe Angela Poole, të dyja pedagoge në Fakultetin e shkencave ushqyese të Universitetit Cornell.
Si ndryshon ushqimi i saktë nga këshillat aktuale të të ushqyerit?
Frank Hu: Ideja e të ushqyerit të saktë është të kesh ushqimin e duhur, në sasinë e duhur, për personin e duhur. Në vend që të ofrojë rekomandime të përgjithshme dietike për të gjithë, kjo qasje e saktë i përshtat rekomandimet e të ushqyerit me karakteristikat individuale, duke përfshirë sfondin gjenetik të dikujt, mikrobiomën, faktorët social dhe mjedisor dhe më shumë. Kjo mund të ndihmojë në arritjen e rezultateve më të mira shëndetësore.
Pse nuk ka një recetë që i përshtatet të gjithëve kur bëhet fjalë për atë që duhet të hamë?
Frank Hu: Jo të gjithë i përgjigjen të njëjtës dietë në të njëjtën mënyrë. Për shembull, duke pasur parasysh të njëjtën dietë për humbje peshe, disa njerëz mund të humbin shumë peshë; njerëzit e tjerë mund të shtojnë peshë. Një studim i fundit në JAMA studioj disa individë mbipeshë në një dietë të shëndetshme me pak karbohidrate dhe me pak yndyrë. Pas një viti, pati pothuajse një sasi të njëjtë të humbjes së peshës për të dy grupet, por kishte një ndryshim të madh midis individëve brenda secilit grup , disa humbën 20 kilogramë dhe të tjerët fituan 10 kilogramë.
Martha Field: Individët kanë përgjigje unike ndaj dietës dhe “rregullimi i mirë” i ushqimit të saktë është të kuptosh ato përgjigje. Kjo do të thotë të kuptosh ndërveprimet midis gjenetikës, dallimet individuale në metabolizëm dhe përgjigjet ndaj ushtrimeve.
Si ushqehemi bazuar në parimet e saktë të të ushqyerit tani?
Frank Hu: Ka disa shembuj të dietave të personalizuara për menaxhimin e sëmundjeve, si një dietë pa gluten për menaxhimin e sëmundjes celiake, ose një dietë pa laktozë nëse jeni intolerant ndaj laktozës. Për individët me një gjendje të njohur si PKU (fenilketonuria), ata duhet të konsumojnë dietë pa fenilalaninë. Është një gjendje e rrallë, por një shembull klasik se si gjenet tuaja mund të ndikojnë në atë lloj diete që duhet të konsumoni.
Angela Poole: Nëse do të kisha një histori familjare të kolesterolit të lartë, diabetit ose kancerit të zorrës së trashë, do të rrisja marrjen e fibrave dietike, duke ngrënë shumë burime të ndryshme, duke përfshirë një shumëllojshmëri perimesh.
Martha Field: Nëse keni presion të lartë të gjakut, duhet të jeni më të ndërgjegjshëm për marrjen e natriumit. Çdokush me një problem tretjeje mund të ketë nevojë për nivele më të larta të mikronutrientëve si vitaminat B dhe disa minerale.
Ka një studim që tregon se njerëzit e metabolizojnë kafenë ndryshe. Cilat janë implikimet këtu?
Frank Hu: Disa njerëz bartin gjene të shpejtë të metabolizmit të kafeinës; të tjerët bartin gjene të ngadalta. Nëse keni gjenotipe të shpejta (metabolizuese), mund të pini shumë kafe me kafeinë sepse kafeina shpërbëhet shpejt. Nëse keni një metabolizëm të ngadaltë, nervozoheni dhe mund të mos jeni në gjendje të flini nëse pini kafe pasdite. Nëse është kështu, ju mund të pini kafe pa kafeinë dhe prapë të merrni përfitimet e kafesë, të cilat lidhen me uljen e rrezikut të sëmundjeve të zemrës dhe diabetit pa efektet e kafeinës.
Sa rol luajnë gjenet tona individuale në rrezikun e sëmundjes? Dhe a mund të zbusë sjellja jonë rrezikun e sëmundjes?
Frank Hu: Shëndeti ynë ndikohet si nga gjenet ashtu edhe nga dietat, të cilat vazhdimisht ndërveprojnë me njëra-tjetrën, sepse disa faktorë dietikë mund të ndezin ose çaktivizojnë disa gjene të lidhura me sëmundjet. Ne kemi publikuar kërkime që tregojnë se reduktimi i konsumit të pijeve me sheqer mund të kompensojë efektet negative të gjeneve të mbipeshës.
Një fushë tjetër e ushqyerjes së saktë është matja e metabolitëve të gjakut ose urinës, molekulave të vogla të prodhuara gjatë shpërbërjes dhe marrjes së ushqimit. Për shembull, të kesh një përqendrim më të lartë të aminoacideve me zinxhir të degëzuar (BCAA) parashikon rrezikun e ardhshëm të diabetit dhe sëmundjeve kardiovaskulare. Nivelet e gjakut të BCAA varen nga dieta e individëve, gjenet dhe mikrobioma e zorrëve. Ne zbuluam se ngrënia e një diete të shëndetshme (të stilit mesdhetar) mund të zbusë efektet e dëmshme të BCAA në sëmundjet kardiovaskulare. Pra, matja e BCAA në gjakun tuaj mund të ndihmojë në vlerësimin e rrezikut të zhvillimit të diabetit dhe sëmundjeve kardiovaskulare dhe të inkurajojë ndryshimet dietike që mund të ulin rrezikun e sëmundjeve kronike.
Martha Field: Efektet mjedisore ndonjëherë mund të jenë në të njëjtën madhësi rëndësie si efektet gjenetike në lidhje me rrezikun për sëmundje.
Mikrobiomat tona individuale mund të jenë në gjendje të diktojnë se çfarë lloj diete duhet të konsumojmë. A mund të na tregoni për këtë kërkim në zhvillim? Dhe çfarë mendoni për testet e mikrobiomit?
Poole: Hulumtimet kanë treguar se tek disa njerëz, sheqeri i tyre në gjak rritet më shumë nga ngrënia e bananeve sesa nga ngrënia e biskotave dhe kjo është lidhur me përbërjen e mikrobiomit. Shkencëtarët kanë përdorur të dhënat e mikrobiomës për të ndërtuar algoritme që mund të parashikojnë përgjigjen e glukozës së një individi, dhe ky është një përparim i madh. Por ky nuk është një justifikim për mua që të ha pafund biskota në vend të bananeve. Po kështu, nëse algoritmi sugjeron të hahet bukë e bardhë në vend të bukës me grurë integrale për shkak të përgjigjeve të glukozës në gjak, unë nuk do të haja vetëm bukë të bardhë gjatë gjithë kohës.
Si do të jenë të ndryshme këshillat e të ushqyerit pas 10 vitesh?
Poole: Mendoj se njerëzit do të marrin një listë ushqimore të personalizuar në një aplikacion, ushqimet që duhet të blesh dhe ushqimet që duhet të shmangësh, bazuar në përgjigjet e sheqerit në gjak ndaj ushqimeve, i niveli i aktivitetit fizik dhe më shumë.
Hu: Ne do të kemi algoritme më të mira kompjuterike që parashikojnë përgjigjen tuaj ndaj marrjes së ushqimit.
Por këto teknologji nuk mund të zëvendësojnë parimet e përgjithshme të të ushqyerit si kufizimi i natriumit dhe sheqerit të shtuar dhe ngrënia e më shumë ushqimeve bimore të shëndetshme.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
