.png)
Ndërsa liderët botërorë po përpiqen të gjejnë një zgjidhje diplomatike për tensionet midis Rusisë dhe Ukrainës, vëmendja është rikthyer te marrëveshjet e Minskut të viti 2015, si një rrugëdalje të mundshme nga kriza.
Protokolli, i njohur gjithashtu si “Minsk II” (i pari ishte nënshkruar vitin e kaluar, por dështoi), u zhvillua në kryeqytetin bjellorus në një përpjekje për t’i dhënë fund konfliktit të përgjakshëm 10-mujor në Ukrainën lindore. Por “Minsk II” nuk u zbatua kurrë plotësisht dhe ka shumë çështje që mbeten të pazgjidhura.
Kush e nënshkroi dhe çfarë thotë marrëveshja?
Në një takim të rrallë midis liderëve rusë, ukrainas, gjermanë dhe francezë në shkurt 2015, luftimet morën fund në zonat e Ukrainës që ishin pushtuar nga separatistët pro-rusë një vit më parë.
Ato zona, në rajonin Donbas të Ukrainës, u bënë të njohura si Republika Popullore e Luhanskut (Lpr) dhe Republika Popullore e Donjeckut (Dpr). “Minsk II” u nënshkrua nga përfaqësues të Rusisë, Ukrainës, liderëve separatistë dhe Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE).
Ai u miratua më vonë nga një rezolutë e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara. Kushti ishte një armëpushim.
Në shkurt 2015, kishte ende luftime në disa zona midis forcave ukrainase dhe rebelëve të mbështetur nga Rusia, me ukrainasit që pësuan viktima të shumta.
Një pikë tjetër, ishte tërheqja e armëve të rënda nga fronti, të cilat do të ishin monitoruar nga OSBE. Më pas, u parashikua rifillimi i dialogut për zgjedhjet lokale në zonat e pushtuara nga rebelët pro-rusë: rivendosja e lidhjeve të plota ekonomike dhe sociale midis dy palëve, rivendosja e kontrollit nga qeveria ukrainase në kufirin me Rusinë, tërheqja e të gjitha forcave të huaja dhe mercenare dhe një reformë kushtetuese për t’i dhënë njëfarë autonomie rajoneve të rajonit lindor, Donbas, Ukrainë, i cili nuk do të ishte më plotësisht nën kontrollin e qeverisë qendrore në Kiev.
Si përfundoi?
Luftimet në fakt u ndalën dhe vëzhguesit e OSBE-së ndërhynë. Edhe sot OSBE patrullon në vijën e frontit dhe raporton shkelje të armëpushimit përgjatë kufirit. Si rezultat, ka shumë më pak përleshje dhe më pak viktima sesa në 2014-15. Nga ky këndvështrim, marrëveshja u respektua të paktën pjesërisht. Megjithatë, ka 1.5 milionë njerëz të zhvendosur brenda vendit në Ukrainë dhe rreth 14,000 njerëz kanë vdekur në konflikt.
Ku qëndron problemi?
Marrëveshja e Minskut u konceptua shumë shpejt. Rusia, pavarësisht se është nënshkruese, nuk e ka njohur kurrë rolin e saj në konflikt.
Në fakt, fjala “Rusi” nuk figuron askund në tekst. Që atëherë, kjo e ka lejuar Kremlinin të pretendojë se është vetëm një vëzhgues dhe se marrëveshja prek qeverinë ukrainase dhe rebelët në lindje të vendit, pavarësisht nga provat që tregojnë se Rusia mbështet separatistët.
Kievi, ndërkohë, refuzon të flasë drejtpërdrejt me rebelët. Për më tepër, gjuha e marrëveshjes është e pasaktë, me rezultat që Rusia dhe Ukraina e interpretojnë atë sipas komoditetit.
Kievi dëshiron të rimarrë kontrollin e kufirit të tij ndërkombëtar përpara se të mbahen zgjedhjet lokale në zonat e kontrolluara nga rebelët. Ai gjithashtu dëshiron që forcat ruse të largohen.
Rusia, natyrisht, nga ana tjetër pretendon se nuk ka forca në zonat e kontrolluara nga rebelët. Për më tepër, Moska dëshiron zgjedhje, ndërsa rajoni është ende nën kontrollin separatist dhe përpara se autoritetet ukrainase të rimarrin kontrollin e kufirit.
Prandaj, përpjekjet e diplomatëve perëndimorë për të gjetur zgjidhjen përfundimtare nuk kanë arritur kurrë. Për më tepër, statusi i zonave të Donbas-it në duart e rebelëve, nuk është përcaktuar kurrë.
Pikëpamja e Kievit është se rajoni ka të njëjtën lloj autonomie si rajonet e tjera të Ukrainës, brenda një strukture federale.
Moska i referohet “statusit special të disa zonave të rajoneve Donjeck dhe Luhansk” dhe e interpreton atë, duke i lejuar këto rajone të kenë forcat e tyre policore dhe sistemin e tyre gjyqësor.
Nga ana tjetër, çdo qeveri ukrainase që pranon t’i japë statusin special të Donbasit nuk do të jetë më e gjatë se opinioni i saj publik. Në vitin 2015, presidenti i atëhershëm ukrainas, Petro Poroshenko, paraqiti amendamentet kushtetuese për decentralizimin, të cilat u kundërshtuan ashpër nga grupet nacionaliste ukrainase. Trazirat në Kiev rezultuan në vdekjen e tre oficerëve të zbatimit të ligjit.
Si mund të kthehet në jetë marrëveshja?
Tetë vjet më vonë, Moska dhe Kievi po ndjekin dy interpretime të kundërta të dokumentit dhe divergjenca ka të bëjë kryesisht me afatin kohor: për Kremlinin, fillimisht duhet të zbatohen dispozitat politike dhe më pas ato ushtarake, për Ukrainën e kundërta.
Kievi dëshiron që Rusia dhe ato që ajo beson se janë “forcat për prokurë” të saj, të tërhiqen nga Lindja për të rimarrë kontrollin e kufirit. Vetëm atëherë do të ishte i gatshëm të mbante zgjedhje lokale sipas standardeve ndërkombëtare dhe në përputhje me ligjin ukrainas; në vend që t’u jepte rajoneve të shkëputura një status të veçantë, siç kërkon Moska, Kievi do t’u jepte atyre fuqi shtesë si pjesë e një programi më të gjerë decentralizimi.
Ky interpretim do t’i mohonte Kremlinit aftësinë për të vazhduar të kontrollojë territoret lindore dhe kështu të ketë një dokument të nënshkruar në çështjet e Ukrainës, me përfaqësuesit e rajoneve pro-ruse të ulur në parlamentin kombëtar dhe autoritetet rajonale të gatshme për të kundërshtuar politikat e padëshiruara në Moskë, për shembull, anëtarësimi në NATO.
Sekuenca e detyrimeve që duhen përmbushur, në interpretimin rus, parashikon fillimisht zgjedhjet lokale dhe njohjen e statusit special të Donbasit.
Një skenar i papranueshëm për Kievin, i cili refuzon të merret drejtpërdrejt me autoritetet e vetëshpallura separatiste, të konsideruara të barabarta me terroristët dhe nuk pranon atë që do të ishte një votë nën okupim.
Për momentin, për sa i përket vijueshmërisë së detyrimeve, nuk ka zbutje zyrtare. Paralajmërimi erdhi nga Moska në Ukrainë dhe SHBA: çdo rishikim i sekuencës së marrëveshjeve të Minskut, “rrezikon të prishë procesin e paqes”, paralajmëroi Ministria e Jashtme ruse.
Nga ana tjetër, presidenti francez, Emmanuel Macron, e sheh marrëveshjen e Minskut si një derë daljeje dhe i ka bërë thirrje Kievit dhe Moskës ta respektojnë atë.
Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, tha të hënën se Shtetet e Bashkuara dhe Ukraina janë “të bashkuara” në mbështetjen e marrëveshjeve të Minskut, si një rrugë përpara për zgjidhjen e konfliktit.
Por ai la të kuptohet gjithashtu, se vetëm marrëveshja e njëanshme nuk është një zgjidhje, duke theksuar sfidat që paraqet pakti.
“Minsk nuk specifikon ndonjë problem të sekuencës kur bëhet fjalë për hapat që duhet të ndërmarrin palët, – tha Blinken, duke shtuar, – Ukraina i është qasur kësaj me mirëbesim. Deri më tani nuk e kemi parë Rusinë të bëjë të njëjtën gjë”.
Duncan Allan, anëtar i asociuar i programit Rusia dhe Euroazia në Institutin e Ekspertëve “Chatham House” në Londër, e përmblodhi dilemën e Minskut si më poshtë: “Ukraina është sovrane, siç këmbëngulin ukrainasit, apo sovraniteti i saj duhet të kufizohet, siç kërkohet nga Rusia?”.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
