.png)
Mjetet vetëdrejtuese po bëhen vazhdimisht realitet dhe pavarësisht nga shumë pengesa për t’u kapërcyer, ato mund të ndryshojnë botën tonë në disa mënyra të papritura.
Një robotaxi quajtur “Waymo One” lëviz në metro në Arizona ku falë dritave që ka, mund të shihet se në sendilen e parë nuk ka shofer.
Kur ajo parkon për të marrë pasagjerin, pasi hapet dera dëgjohet një zë që përshëndet dhe thonë: “Përshëndetje, kjo makinë është e gjitha e juaja pa askënd përpara”.
Përdorimi i këtij shërbimi për publikun, duke u zgjeruar ngadalë në të gjithë Amerikën, është një nga zhvillimet e shumta që sinjalizon se teknologjia pa shofer po bëhet vërtet pjesë e jetës sonë.
Premtimi i makinës pa shofer ka qenë prej kohësh joshës. Ky premtim ka potencialin për të transformuar përvojën tonë të udhëtimeve të gjata, për t’i larguar njerëzit nga mjediset e punës me rrezik të lartë dhe për të përmirësuar industritë tona. Është çelësi për të na ndihmuar të ndërtojmë qytetet e së ardhmes, ku mbështetja dhe marrëdhënia jonë me makinat ripërcaktohen, duke ulur emetimet e karbonit dhe duke hapur rrugën për mënyra më të qëndrueshme jetese. Dhe kjo mund ta bëjë udhëtimin tonë më të sigurt. Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se më shumë se 1.3 milionë njerëz vdesin çdo vit si pasojë e aksidenteve në trafikun rrugor. “Ne duam rrugë më të sigurta dhe më pak viktima. Teknologjia në fund të fundit mund ta sigurojë këtë”, thotë Camilla Fowler, drejtuese e transportit të automatizuar për Laboratorin e Kërkimeve të Transportit në Mbretërinë e Bashkuar.
Por në mënyrë që teknologjia pa shofer të bëhet e zakonshme, ende duhet të ndryshojnë shumë gjëra.
“Mjetet pa shofer duhet të jenë një mënyrë shumë e sigurt për të shkuar nga A në B. Por jo çdo shofer njerëzor rreth tyre do të sillet në bazë të nevojave që kanë këto makina. Makinat pa shofer duhet të jenë në gjendje të përballen me shoferët që ecin me shpejtësi ose thyejnë rregullat”, thotë David Hynd, shkencëtar.
Dhe kjo nuk është sfida e vetme. Ka rregullim, rimendim të kodit të autostradave, perceptim publik, përmirësim të infrastrukturës së rrugëve, qyteteve dhe çështja e madhe e përgjegjësisë përfundimtare për aksidentet rrugore.
“E gjithë industria e sigurimeve po shqyrton se si do ta trajtojnë atë ndryshim nga një person që është përgjegjës dhe i ngarkuar tek automjeti që e bën këtë”, thotë Richard Jinks, nënkryetar i kompanisë së automjeteve pa shofer në Oxfordshire e cila ka testuar teknologjinë e saj në makina dhe automjete shpërndarjeje në disa vende në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar dhe Europë.
Vizioni përfundimtar që ekspertët po punojnë është automjetet plotësisht pa shofer, si brenda industrisë, rrjete më të gjera transporti dhe makina për përdorim personal, që mund të vendosen dhe përdoren kudo nëpër botë.
Por me gjithë këto pengesa në vend, çfarë saktësisht parashikojnë 10 vitet e ardhshme për automjetet autonome?
Dy vjet nga tani
Pengesa më e madhe për industrinë e teknologjisë pa shofer është se si t’i bëjnë makinat të funksionojnë në mënyrë të sigurt dhe efektive në mjedise komplekse dhe të paparashikueshme. Thyerja e kësaj pjese të enigmës do të jetë fokusi kryesor i dy viteve të ardhshme.
Në objektin e testit Mcity në Universitetin e Miçiganit, ekspertët po e trajtojnë këtë. Territori i parë i testimit në botë i ndërtuar me qëllim për automjetet autonome, është një lloj mini-qyteti, i përbërë nga 16 hektarë infrastrukturë rrugore dhe trafiku. Ai përfshin sinjalet dhe shenjat e trafikut, nënkalimet, fasadat e ndërtesave, mbulesën e pemëve, pjesën e jashtme të shtëpisë dhe garazhit për testimin e dërgesave dhe terrene të ndryshme si rrugët, vendkalimet për këmbësorë, shinat hekurudhore dhe shenjat rrugore në të cilat automjetet duhet të kalojnë. Në këto rrugë ekspertët testojnë skenarë që edhe shoferët më me përvojë mund të jenë të detyruar t’i kalojnë, nga fëmijët që luajnë në rrugë deri te dy makina që përpiqen të kalojnë në një kryqëzim në të njëjtën kohë.
“Për të testuar teknologjinë pa shofer si kjo, varet nga qindra variabla të ndryshëm në çdo situatë të caktuar,” shpjegon Necmiye Ozay, pedagoge e inxhinierisë elektrike dhe kompjuterike në Universitetin e Miçiganit. Zgjidhja e saj është të krijojë një grup ekspertësh të ndryshëm.
“Ne po përpiqemi të sjellim njerëz nga pjesë të ndryshme të universitetit, jo vetëm inxhinierë, por kemi njerëz nga të gjitha disiplinat si psikologjia, më shumë njerëz që mund të flasin për ndërveprimin njeri-makinë, sepse ka shumë këndvështrime për këtë problem”, thotë Ozay.
Ozay dhe ekipi i saj mund të testojnë skenarë të ndryshëm trafiku, si dhe të eksplorojnë se si automjetet autonome komunikojnë me njëra-tjetrën, por i mbajnë automjetet dhe të dhënat personale të sigurta nga hakerat.
Që taksitë vetë-drejtuese janë tashmë në rrugë në Phoenix, Arizona, është për shkak të një procesi të zgjatur testimi si ai që po kryen ekipi i Ozay. Aktualisht i disponueshëm vetëm si një shërbim testimi për publikun në zona të vogla të përcaktuara, në dy vitet e ardhshme ka plane për shtimin e taksive në një shkallë më të madhe dhe më të gjerë. Për shembull, kompania Waymo në Amerikë aktualisht është duke u shtrirë në vende të reja testimi të qyteteve që mund ta shohin realisht funksionalizimin e robotaksisë në San Francisko dhe Nju Jork deri në vitin 2023.
Pjesa më e madhe e teknologjisë pa shofer tashmë në përdorim ekziston në mjedise industriale si miniera, magazina dhe porte, por ekspertët besojnë se në dy vitet e ardhshme ne mund të presim që kjo të zgjerohet deri në “dorëzimin e miljes së fundit”. Kjo nënkupton pjesën e fundit të një udhëtimi për mallra dhe shërbime, pika në të cilën ato i dorëzohen konsumatorit.
Pesë vjet nga tani
Ndërsa Apple thotë se po synon të lançojë makina elektrike plotësisht vetë-drejtuese katër vjet nga tani, ekspertët e industrisë janë më të kujdesshëm në lidhje me atë që sjell e ardhmja e afërt.
Sipas FoWler, biseda rreth rolit të ri të kompanive të sigurimit brenda kësaj hapësire transporti duhet të ‘maturohet’.
“Duhet të fillojmë nga një lloj shërbimi që të shohim si funksionon çdo gjë dhe më pas të fillojmë me automjete të ndryshme”.
Kjo përfshin një hapësirë të re që mund të presim të shohim teknologjinë pa shofer të vendosur në mjedise me rrezik të lartë, nga centralet bërthamore te mjediset ushtarake, për të kufizuar rreziqet për jetën njerëzore. Një minierë Rio Tinto në Australinë Perëndimore, për shembull, aktualisht po operon flotën më të madhe autonome në botë. Kamionët kontrollohen nga një sistem i centralizuar milje larg në Perth.
Kompani të ndryshme po shohin mundësitë për automjete pa shofer në autostrada.
Kur bëhet fjalë për transportin publik, Oxbotica po punon gjithashtu me specialistin gjerman të sistemeve të automjeteve ZF gjatë pesë viteve të ardhshme për ta bërë trenin pa shofer një shtyllë të vërtetë për qytetet europiane.
“Trenat që shohim sot në shina nuk do të kenë nevojë për ato shina në pesë vjet nga tani. Gjithashtu mund të zëvendësojmë dhe autobuzët që transportojnë njerëzit nga aeroporti për tek avioni”, shpjegon Fowler.
Shpresoj se makinat do të jenë mjaft të zgjuara për të thënë ‘po’ ose ‘jo’ kur pyeten nëse mund të marrin një pasagjer nga pika A në pikën B në një ditë të caktuar.
7 vjet nga tani
Të gjithë ekspertët pajtohen se shtatë vitet e ardhshme do të varen nga sukseset dhe dështimet e ideve fillestare, dhe nga mënyra se si siguria dhe besimi i publikut evoluojnë në përputhje me rrethanat. Megjithatë, shumica shpresojnë se ridizajnimi i qytetit do të mundësojë adoptimin më të madh të teknologjisë dhe do të na ndihmojë të lëvizim drejt mënyrave moderne dhe më efikase të jetesës.
“Nëse jetoni në një zonë të dendur urbane, shpresa është se do të mund të mbështeteni te lëvizshmëria si shërbim. Mund të telefononi makinën, ajo do të mbërrinte për dy minuta dhe ju do të bëni udhëtimin tuaj. Nuk duhet të keni ato rreshta të gjerë makinash të parkuara në rrugën tuaj, gjë që e bën rrugën më të lehtë”, thotë Hynd.
Pa makina të parkuara në rrugë, rrugët mund të jenë më të ngushta, duke i hapur rrugë më shumë hapësirave të gjelbra. Por ndërsa përkrahësit e automjeteve vetë-drejtuese këmbëngulin se do t’i bëjnë rrugët tona më të sigurta, ka disa që ndjejnë se këmbësorët dhe automjetet autonome thjesht nuk mund të përzihen. Mund të nënkuptojë se qytetet tona dhe mënyra se si i përdorim ato mund të kenë nevojë të ri-imagjinohen.
Një pjesë e këtij mendimi tashmë po ndodh. Në vitin 2018, IKEA zhvilloi një koncept automjet autonom që mund të dyfishohet si salla takimesh, hotele dhe dyqane. Ndikimi që do të kishte ky lloj inovacioni është reduktimi i kërkesës për udhëtim në radhë të parë, duke ofruar në vend të kësaj mjedise të këmbyeshme, sipas kërkesës, ashtu siç dhe kur kemi nevojë për to. Nevojat tona mund të plotësohen pikërisht aty ku jemi.
Ozay pret që shumë më tepër opsione vetë-drejtuese të jenë të disponueshme për klientët gjatë kësaj kohe, duke përfshirë hapësirën e automjeteve të pasagjerëve.
10 vjet nga tani
Pavarësisht nga të gjitha zhvillimet dhe risitë që ka të ngjarë të ketë dekada e ardhshme, disa ekspertë ende mendojnë se mund të jemi një rrugëdalje nga vendosja e plotë e automjeteve pa shofer. Deri në vitin 2031, “ngasja e plotë, në nivel njerëzor ose më lart, në të gjitha kushtet e mundshme, ku mund t’i vendosni fëmijët vetë në makinë për t’i dërguar në vende të ndryshme pa u shqetësuar, nuk është diçka që unë pres të shoh”, thotë Ozay.
Hynd pajtohet se automatizimi i plotë nuk ka gjasa në këtë shkallë kohore.
“Me çdo infrastrukturë transporti, çdo gjë që përdor shoqëria, shumë gjëra të tjera duhet të hyjnë në lojë. Dhe nuk e kam fjalën vetëm për rregullimin,” thotë ai. Siguria do të jetë një pengesë e madhe, veçanërisht për vendet më të ngadalta për të miratuar ndryshimin për shkak të kostove të mëdha të përfshira. Infrastruktura do të diktojë gjithashtu se sa shpejt dhe me efektivitet mund të përhapet kjo teknologji dhe perceptimi dhe gatishmëria e publikut për të përdorur automjete autonome do të duhet të rritet sipas Hynd.
Por jo të gjithë janë dakord. Jinks është i bindur se do të shohim automjete autonome në rrugë në të njëjtën kohë me automjetet e drejtuara nga njerëzit në 10 vjet nga tani.
Zotërimi i një makine pa shofer në 10 vitet e ardhshme do të jetë ende shumë e shtrenjtë për shumicën e njerëzve, sipas Hynd. Por premtimi i teknologjisë pa shofer ka të bëjë me heqjen e mbështetjes sonë tek makinat dhe se si kjo mund të transformojë përdorimin e kohës dhe mjedisit tonë.
“Ky është një nga problemet më të mëdha inxhinierike që ne po përpiqemi ta zgjidhim në një shekull,” thotë Jinks. “Do të jetë një evolucion me kalimin e kohës nga mjedise dhe aftësi më pak komplekse, në më komplekse, kudo. Është një vazhdimësi, dhe mendoni për atë vazhdimësi… Do të vazhdojë të përmirësohet me kalimin e kohës. Këto gjëra do të mësojnë vazhdimisht nga njëra-tjetra”.
Në të njëjtën mënyrë që stacionet e karikimit elektrik kanë hyrë ngadalë në parkingjet e makinave, rrugët anësore dhe stacionet e shërbimit, po ashtu edhe automjetet autonome do të hyjnë përfundimisht në botën tonë të përditshme. Vite pas tani, ne mund të pyesim veten se si kemi jetuar ndonjëherë pa to.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
