.png)
Akullnajat nuk janë vetëm tregues i ndryshimeve klimatike pasi ato tkurren dhe zhduken për shkak të ngrohjes globale. Ata janë gjithashtu, për shumë komunitete, një burim i pazëvendësueshëm i ujit të freskët.
Gjatë sezonit të shkrirjes në verë, një pjesë e sipërfaqes së akullnajave malore lëshon ujë që është thelbësor për ekosistemin në luginat më poshtë, duke furnizuar qytete të mëdha dhe industri në vende si Amerika e Jugut dhe India.
Por ky ujë i shkrirë është gjithashtu thelbësor për shumë komunitete të largëta rurale për ujin e pijshëm dhe ujitjen e të korrave. Këto përfshijnë ata që jetojnë në Luginën Ladakh, një luginë e bukur, 470 km e vendosur midis vargmaleve malore të Himalajeve të Madhe dhe Karakoramit, dhe shtëpia e 300,000 njerëzve deri në 4000 metra mbi nivelin e detit.
Këto vende kanë një bollëk akullnajash, por zona të mëdha afër tyre janë jashtëzakonisht të thata, sepse shiu bllokohet nga malet. Lugina Ladakh është një nga rajonet malore më të thata dhe më të ftohta në botë, me reshje shiu dhe bore vjetore që rrallë i kalojnë 100 mm dhe temperatura dimërore deri në -30°C.
Mungesa e madhe e ujit është një problem për njerëzit që jetojnë në këtë shkretëtirë të ftohtë. Ekzistenca e tyre mbështetet në suksesin e të korrave të tyre, të cilat mund të kultivohen vetëm gjatë disa muajve të shkurtër të vitit, shpesh të ujitur nga uji i shkrirë i akullnajave. Megjithatë, ndryshimi i klimës gjatë dekadave të fundit ka bërë që akullnajat në rajon të zvogëlohen, ose janë zhdukur krejtësisht me një ritëm shqetësues.
Një zgjidhje gjithnjë e më e qëndrueshme për këtë problem është ndërtimi i akullnajave artificiale të ndërtuara për të ruajtur ujin e dimrit për përdorim në muajt e thatë të pranverës së vonë dhe fillimit të verës, kur uji i shkrirë është i pakët. E shpikur në vitin 2013 nga inxhinieri Sonam Wangchuk në Ladakh, ideja është që të ruhet kjo ‘kullë’ akulli për aq kohë sa të jetë e mundur gjatë vitit, në mënyrë që, ndërsa shkrihet, të “ushqejë” fushat derisa ujërat e vërtetë të shkrirjes akullnajore të fillojnë të rrjedhin përsëri më vonë gjatë verës.
Në një bashkëpunim me Universitetin Jawaharlal Nehru në Nju Delhi, grupi hulumtues i Kriosferës dhe Ndryshimeve Klimatike ka kryer një studim duke parë 2200 akullnaja në rajonin më të gjerë të Ladakh. Ato kanë zbuluar se 86% kanë përjetuar një rritje në lartësinë e vijës së dëborës prej rreth 300 m gjatë 42 viteve të fundit.
E kombinuar me dimrat më të thatë, kjo situatë ka çuar në thatësira të shpeshta dhe të zgjatura, të cilat tani po kërcënojnë të korrat që mbështesin jetën në komunitetet rurale. Nuk është çudi, fshatra të tëra tashmë janë braktisur, ose do të braktisen së shpejti.
Problemet me këtë mund të zgjidhen vetëm nëpërmjet veprimit të qeverive dhe shoqërisë në tërësi, kështu që shumë shpresa janë të varura në rezultatet pozitive nga COP26. Por çdo zgjidhje mund të ndihmojë në garantimin e një të ardhmeje të qëndrueshme për këto komunitete.
Kullat e akullit ofrojnë një përgjigje, ose të paktën një mënyrë të pjesshme për të kompensuar efektin e tkurrjes së akullnajave në afat të shkurtër. Duke përdorur teknika bazë dhe të lira, ndërtohet një strukturë konike prej druri dhe çeliku dhe më pas hidhet uji në të.
Temperaturat nën zero ngrijnë shpejt ujin në strukturën konike, kështu që një masë akulli fillon të rritet.
Kur vjen sezoni më i ngrohtë dhe i thatë, përrenjtë në lartësi më të ulët thahen shpejt dhe ka pak ujë në dispozicion përsëri deri në qershor, kur akullnajat sigurojnë përsëri ujë të shkrirë. Është në këtë moment vendimtar që kullat e akullit fillojnë të shkrihen, duke ofruar një burim të paçmuar uji për ujitje në fillim të sezonit të rritjes, duke zgjatur sezonin e mbjelljes me disa javë gjë që bën të gjithë ndryshimin në këtë mjedis ekstrem bujqësor.
Ndërtimi i rezervave artificiale të akullit nuk është i ri, por në të kaluarën këto janë ndërtuar në forma më pak efikase dhe shumë më lart në male, duke i bërë të vështira për t’u menaxhuar. Tani, këto kulla akulli janë ndërtuar pranë vendit ku nevojitet më shumë uji, pikërisht në periferi të fshatrave, pranë fushave të tyre. Madhësia dhe forma i bëjnë ato veçanërisht efikase, të lira dhe të lehta për t’u mirëmbajtur, dhe ato janë në gjendje të prodhojnë miliona litra ujë çdo vit.
Tani studiuesit po mundohen të gjejnë se në cilat vende të tjera mund të përdorin këtë teknikë, pasi të përmirësojnë edhe disa aspekte teknike.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
