“Në përvojën time, dëshira për të shkruar lidhet gjithmonë me mungesën e diçkaje që dikush do të donte të dinte dhe zotëronte, diçka që na ikën”, shkroi Calvino në 1983. Dikush mund të imagjinojë një goditje të ngjashme prapa filmit të fundit të Paolo Sorrentino, “The Hand of God”, i cili fitoi Luanin e Argjendtë – Çmimin e Madh të Jurisë në edicionin e 78-të të Festivalit të Filmit në Venecia dhe i cili do të dalë në kinema (dhe më pas Netflix) në nëntor.
Sorrentino troket në dyert e së kaluarës dhe na tregon për një pasazh delikat dhe të dhimbshëm në jetën e tij, kalimin e vijës së hijes. Gjashtëmbëdhjetë vjeç, në kulmin e adoleshencës, Fabietto – alteregoja e regjisorit – nuk ka miq apo edhe një të dashur. Por është vera e vitit 1984 dhe Maradona mbërrin në Napoli, idhulli i të gjithëve, i cili i shpëton jetën nga një lojë fati. Për të parë një ndeshje të Maradonës, në fakt, Fabietto do të heqë dorë nga bashkimi me prindërit e tij në shtëpinë malore. Atë natë ai do të mësojë se prindërit e tij kanë humbur jetën për shkak të rrjedhjes së monoksidit të karbonit nga një sobë.
Fabietto, së bashku me vëllezërit e tij, duhet të mësojnë se çfarë do të thotë të ecësh përpara dhe ai e bën këtë duke vendosur narracionin në qendër të ekzistencës së tij. Përmes ëndrrës së kinemasë dhe syrit të një videokamere, ai zbulon fuqinë e rrëfimit, një funksion mendor fiziologjik dhe të domosdoshëm, pothuajse aq sa frymëmarrja.
Kinemaja, tha Fellini në një intervistë, shërben për t’ju tërhequr vëmendjen. “Për t’u shpërqendruar nga çfarë?”, pyeti gazetari. “Nga realiteti, sepse realiteti është i varfër”, u përgjigj mjeshtri. Por përveçse për t’u shpërqendruar, shërben për të rrëfyer, shikuar në anën tjetër të fjalëve, për të prekur atë që nuk është kuptuar, zgjidhur, e cila mbetet në hije dhe ‘përpiqet’ të shpëtojë nga heshtja”, do të thoshte përsëri Calvino.
Në këtë film, Sorrentino na shoqëron në adoleshencën e tij, të shkaktuar nga shqetësimet para trupave dhe motrave të zhveshura të mbyllura përgjithmonë në banjë, takime familjare festive, gjeste të dashurisë së pamasë, grindje të furishme dhe britma kafshërore natën. Përveç “ngarkesave të dhimbjes”, për të cituar Bukoëskin, regjisori komunikon të gjithë fuqinë e dashurisë dhe të qeshurit: Fabietto rritet mes shakave gazmore të babait të tij, të luajtur nga një mjeshtër Toni Servillo, dhe entuziazmit të nënës së tij, të cilin ai e xhonglon me portokall dhe shpik batuta për fqinjët. “Ata nuk ma treguan”, bërtet Fabietto gjashtëmbëdhjetë vjeç: një vdekje e papritur, ajo e prindërve të tij, e cila nuk mund të shihet apo as të kuptohet, domethënë mbahet brenda vetes.
Kalimi i vijës hije të adoleshencës, pushimi i të qenit Fabietto dhe bërja Fabio, është gjithashtu e mundur falë takimit me të rriturit të aftë për t’i treguar rrugën. “Shikoni drejt së ardhmes”, i thotë Baronesha, duke e prezantuar me seksualitetin dhe duke i treguar atij një drejtim nga ajo e kaluar e përjetshme që trauma shpesh sjell me vete. “Mos u bashkoni”, sugjeron regjisori Antonio Capuano, i cili luan veten në film, në një dialog të mrekullueshëm gjatë natës në Napoli. Mos u humb, duket se i thotë, mos lejo që dhimbja të të copëtojë, mos e humb fillin e tregimit.
Të thuash është të kujtosh, të organizosh, të japësh kuptim: ne jemi historitë tona. Por gjithashtu po transformon kujtimet, sepse rrëfimi është në gjendje të modifikojë përvojën, siç na mësojnë studimet e fundit mbi kujtesën: çdo histori mban gjurmët e kontekstit dhe momentit të veçantë të jetës në të cilin tregohet, të gjendjes së veçantë emocionale dhe mendore në të cilat i gjejmë, bashkëbisedues të vërtetë apo imagjinarë që i kemi para nesh. Sorrentino në këtë film përzgjedh dhe ristrukturohet, shton detaje, përzien përbërësit e kujtesës së tij me ato të tjera të shpikura. Nuk janë faktet që vlejnë, por emocionet dhe ndjenjat. Nuk u befasova kur lexova në gazeta se ai i kërkoi Servillos dhe Saponangelos, të cilët luanin prindërit e tij në film, të mos ishin besnikë ndaj asaj që ruhej në kujtesën e tij, por vetëm për të bërë të duket se sa të dashuruar ishin.
“Ne jemi qenie që përjetojmë, ne nuk jemi përvoja jonë”, sipas fjalëve të psikiatrit të mirënjohur amerikan, Robyn Walser. Ne mund të lejojmë që ajo që na ndodhë dhe traumat që kemi hasur të shkruajnë faqet e jetës sonë ose të përpiqemi të mbajmë gjallë fuqinë tonë narrative, aftësinë tonë për të “përjetuar” dhe për të treguar një histori, nga pikëpamjet e reja.
Ndodh, me kalimin e viteve, që të ktheheni në vendet ku diçka u prish: ju mund t’i tërhiqni ato dhe t’i shikoni me sy, mendime, emocione të ndryshme. Dhe ndoshta, nëse jeni me fat, bëni ndonjë zbulim, një dhuratë pak të papritur, diçka të mirë.
Sorrentino thotë se u ndje gati për të shkruar një film autobiografik kur mbushi 50 vjeç. Në Venecia, në fjalimin në ndarjen e çmimit, ai tregoi gjithashtu se çfarë do të thoshte ky film për të, me një emocion që ka infektuar dhe prekur të gjithë, madje edhe ata që e ndoqën ceremoninë e ndarjes së çmimeve para televizorit. Në funeralin e prindërve të tij, ai kishte vetëm katër shokë të klasës me vete, të autorizuar të ishin të pranishëm në emër të shkollës; me këtë film ai arriti të bashkojë dhe të ndiejë pranë tij të gjithë shokët e klasës: jo nga shkolla, por nga jeta. Duke kaluar përsëri të njëjtin lumë, ai gjeti një përqafim në anën tjetër.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
