Imagjinoni mbrëmjen e darkës nga ferri dhe ajo do t’i ngjante shumë asaj të politikanëve nga Forumi për Demokraci (FVD), një parti holandeze e ekstremit të djathtë, mbajtur në nëntor.
Filloi me një zënkë mbi muzikën mbështetëse, me të ftuar të ndarë midis muzikës klasike ose “Kings & Queens” të Ava Max, një hit i pavlefshëm vallëzimi. Mbi karavidhet dhe verën, akuzat për antisemitizëm midis radhëve të rinisë së partisë u hodhën poshtë nga udhëheqësi i saj, Thierry Baudet.
Mysafirët u pyetën se sa njerëz do të linin të vdisnin për hir të lirisë (“tre milion” ishte oferta e Z. Baudet). Më vonë, udhëheqësi i FVD-së sugjeroi që covid-19 ishte vepër e George Soros. Në ditët që pasuan, ndërsa shfaqeshin llogaritë e darkës, politikanë nga partia u rreshtuan për t’u dorëhequr. Ishte një kolaps spektakolar pas një ngjitjeje të jashtëzakonshme.
E themeluar në 2016-n, FVD u konsiderua si e ardhmja e ekstremit të djathtë në BE, duke kryesuar shkurtimisht sondazhet e opinioneve në 2019. Lideri i saj që luante në piano dhe citonte Hegelin u profilizua gjallërueshëm në shtyp. Tani ajo hyn në zgjedhje të përgjithshme në mars, duke shpresuar për disa vende në parlament, në rastin më të mirë.
Ekziston një tavan klouni në politikën e BE-së, i cili ka bërë të mundur që partitë euroskeptike si FVD të mos fitojnë shumë pushtet. Partitë e tilla kanë tendencë të ngjiten shpejt përpara se të shemben, shpesh për shkak të paaftësisë. Modeli përsëritet në të gjithë Europën: një ngjitje e shpejtë, një batare kundër tavanit dhe një tërheqje e shpejtë. Në Gjermani, Alternativa për Gjermaninë (AFD) u shfaq në 2013. Nga zgjedhjet e 2017, AFD ishte partia më e madhe e opozitës në parlament.
Që atëherë, ajo është dëmtuar nga ekstremizmi dhe lufta e ekstremit të djathtë, si metaforik ashtu edhe fizik. (Gjatë një tubimi, një politikan i lartë i AFD i dha një kolegu një “një goditje miqësore në ijë”, që ia shpërtheu shpretkën.) Dikur njihej si “partia e profesorit” për shkak të kërkuesve shkencorë në radhët e saj, tani është e lidhur me banditë. Në Europë, ata që janë më të gatshëm të drejtojnë lëvizjet fillestare, shpesh janë më pak të përshtatshmit për detyrën afatgjatë.
BE ka fatin e mirë të kundërshtohet nga kritikët që janë kryesisht të paaftë
Disa parti kanë arritur të hapin një vrimë në tavanin e klounit, por jo edhe aq të madhe sa të depërtojnë. Karakteristikat që i jepen kryengritjes nuk përkthehen mirë në qeverisje. Lega Nord, një parti e djathtë italiane, mori pushtetin në 2018. Një vit më vonë, ndërsa u ngjit lart në sondazhe, Matteo Salvini, udhëheqësi i saj, rrëzoi koalicionin në përpjekje për të shkaktuar zgjedhje. Ai dha një efekt të kundërt dhe Salvini e gjeti veten përsëri në opozitë me pikët e rëna në kutitë e votimit.
Ndonjëherë, dështimet janë me karakter. Në Austri, Partia e Lirisë, ekstremit të djathtë ishte në pushtet para se të dilnin pamjet e liderit të saj që rri në një divan duke i ofruar kontrata shtetërore dikujt që mendonte se ishte mbesa e një oligarku rus. Një shakaxhi në qeveri, shpejt mund të duket jashtë vendit.
Për fatin e mirë të BE-së, partitë armiqësore jashtë saj shpesh duken po aq palaço. Britania u tall me largimin nga BE aq keq sa asnjë vend tjetër nuk duket se do ta kopjojë atë. Në vitin 2016 zyrtarët e BE-së kishin frikë nga dalja e Britanisë. Ata shqetësoheshin se Britania mund të ishte një shtet i shkathët, efikas në kufijtë e saj.
Në vend të kësaj, ajo u bë shumë e lëkundur. Britanisë iu deshën katër vjet, tre kryeministra dhe dy zgjedhje për t’u larguar plotësisht nga blloku. Në vend që të ecte si një shtet i pavarur krenar, ai u largua nga BE me këmbën në një kovë. Në sytë e disa kolegëve të saj europianë, Brexit e ka kthyer Britaninë në një shtet kloun.
Britania është të paktën një kloun miqësor. E njëjta gjë nuk mund të thuhet për Rusinë dhe Turqinë, të cilat në mënyrë aktive përpiqen të minojnë BE-në. Por ato paraqesin një problem sepse janë të mëdha dhe afër BE-së, jo sepse drejtohen mirë. Rexhep Tajip Erdogan vazhdon ta rëndojë dorën. Një komplot i dështuar për të transportuar emigrantë deri në kufirin e BE-së demonstroi kufijtë e kompetencave të zotit Erdogan, sesa potencën e tyre.
Po kështu, Vladimir Putin shpesh është kredituar me dinakëri të frikshme gjeopolitike. Por realiteti nuk është gjithmonë aq i frikshëm, nëse përpjekja e fundit e qeverisë së tij për të vrarë kritikun e saj kryesor, Alexei Navalny, është diçka që kalon. Një skemë për të helmuar mbathjet e tij u ekspozua padashur nga një prej ekzekutorëve në një thirrje telefonike me z. Navalny. Z. Putin dhe Z. Erdogan ndonjëherë janë më shumë të trashë se të ligë.
Edhe kritikët më intelektualë të BE-së nuk mund t’i shpëtojnë cirkut. Pikat e tyre shpesh janë të vlefshme. Pak argumentojnë sot se ndërtimi i një bashkimi monetar pa një huadhënës të duhur të mundësisë së fundit ishte një ide e ndritshme, ose se trajtimi i krizës së refugjatëve nga BE ishte një maste klasë e politikëbërjes. Atje ku kritikët gabuan ishte kur supozuan se probleme të tilla do të çonin në mënyrë të pashmangshme në kolapsin e BE-ssë. Kjo heq presionin nga BE. Por shmangia e shkatërrimit është një stekë e ulët për t’u qarësuar, nëse suksesi përcaktohet thjesht nga mbijetesa.
Kur cirku bëhet serioz
Kritikat nga klounët çon drejt vetëkënaqësisë. Për shkak se shumë kundërshtarë të BE-së mezi presin të krekosen, supozimi i rrezikshëm ekziston se ata gjithmonë do të jenë. Kur BE nuk shkon mirë, fakti që kritikët e saj më të lartë janë klounë do të thotë që mesazhet shpesh të vlefshme nuk merren parasysh. Politico i BE kujton qëndrimin e David Cameron ndaj Partisë së Pavarësisë në Mbretërinë e Bashkuar, të cilën ai e hodhi poshtë si një bandë “turli racistësh”. Dhjetë vjet më vonë, Britania po largohej nga BE dhe z. Cameron ishte pa punë. Të të përplasë një makinë cirku nuk është shaka.
Të mbështetesh në paaftësinë e kundërshtarëve nuk është e vlefshme në planin afatgjatë, siç dëshmon dalja e Britanisë. Brenda BE-së, Hungaria jep një shembull të asaj që ndodh kur një politikan i zgjuar merr frenat e një partie kryengritëse. Në dekadën e kaluar Viktor Orban e ka bërë veten pothuajse të pathyeshëm, duke tejkaluar përpjekjet e BE-së për ta irrituar atë. Edhe partitë kryengritëse të drejtuara dobët ende mbledhin deri në një të katërtën e votave.
Ky thjesht mund të jetë një kufi natyror i mbështetjes. Euroskepticizmi është një ndjekje e pakicave në shumicën e vendeve dhe votuesit në përgjithësi po bëhen më tolerantë ndaj çështjeve si emigrimi i cili dikur u dha partive ekzotike një bazë të fortë mbështetjeje. Tërheqja e votuesve besnikë kërkon udhëheqje kompetente, e cila – me mëshirë, nga perspektiva e BE – ka munguar në veshjet e ekstremit të djathtë. Tavani i klounit është mbajtur fort. Por, siç tregon z. Orban, kush e çan atë, vështirë të ndalet. ■/ The Economist. Përktheu: Gazeta Si.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
