Historianët pa dyshim do ta shohin pas vitin 2020 si një pikë kthese për Bashkimin Europian. Por cili nga dy titujt konkurrues do të kapë këtë moment kritik?
Nga njëra anë, viti mund të përcaktohet nga lufta dhe shpërbërja: dalja e Mbretërisë së Bashkuar nga BE; konfliktet mbi politikat e migracionit; Hungaria dhe Polonia bllokojnë buxhetin e BE-së dhe fondin e rimëkëmbjes COVID-19 mbi kushtëzimin e ri të ligjit për disbursimin e fondeve të Bashkimit. Nga ana tjetër, 2020 mund të kalojë si viti kur Europa vendosi përfundimisht të ndiqte një ekonomi të gjelbër, dekarbonizuar, një ndjenjë të ripërtërirë solidariteti dhe integrim më të thellë, në mënyrë që të formonte rimëkëmbjen e saj ekonomike.
Me një samit kritik të Këshillit Europian këtë javë, do të varet nga krerët e shteteve dhe qeverive të BE-së që të vendosin nëse ata do të qëndrojnë të përkushtuar ndaj vlerave thelbësore të Bashkimit. Këtë pranverë të kaluar, Presidenti francez Emmanuel Macron dhe Kancelarja gjermane Angela Merkel ranë dakord të krijojnë fondin e rimëkëmbjes, duke hedhur kështu një themel për të ardhmen e Europës. Ky propozim shënoi një largim të rëndësishëm nga politika tradicionale e BE – veçanërisht nga perspektiva gjermane – sepse parashikonte huazime të përbashkëta dhe një union transferimi përtej buxhetit ekzistues të BE-së.
Ky përparim franko-gjerman u pa si një riafirmim kumbues i Marrëveshjes së Gjelbër Europiane dhe objektivi i arritjes së emetimeve neto-zero nga mesi i shekullit. Ajo i mundësoi Komisionit Europian të propozojë Gjeneratën e ardhshme të BE, një program të granteve dhe huave prej 750 miliardë € (908 miliardë dollarë) për të adresuar barrën shtesë që COVID-19 ka shkaktuar në Europë – veçanërisht vendeve anëtare të saj në jug.
Bashkimi Europian ka ndërmarrë hapa monumentalë këtë vit për të thelluar integrimin dhe solidaritetin e bllokut përballë jo vetëm pandemisë, por edhe krizës së klimës. Duke kërcënuar të prishin këtë progres, Hungaria dhe Polonia kanë vendosur një bast të rrezikshëm dhe udhëheqësit e tjerë të BE-së duhet të thërrasin blofin e tyre.
Pas një prej samiteve më të gjatë të Këshillit Europian në histori, udhëheqësit e BE këtë verë miratuan përparësitë dhe modalitetet për atë që arrin në një paketë masive prej 1.8 trilionë eurosh rikuperimi. Por marrëveshja e korrikut përmbante dy dispozita thelbësore, mbi politikën e klimës dhe sundimin e ligjit, duke vendosur kushte për lirimin e këtij fondi. Dispozita e rendit të ligjit u forcua më tej me këmbënguljen e Parlamentit Europian.
Për shkak të vlerës së saj simbolike për BE dhe domosdoshmërisë së saj për vendet anëtare të jugut, Brezi i ardhshëm BE shpejt u bë një shënjestër për Poloninë dhe Hungarinë. Nga frika se mekanizmi i sundimit të ligjit do të ekspozonte abuzimet e tyre të sanksionuara nga qeveria me fondet e BE dhe kështu do të kufizonte shumën që do të merrnin nga arkat e Bashkimit, të dy vendet vunë veton në një nga dispozitat (|vendimi për burimet vetjake”) që është e nevojshme për miratimin e buxhetit shtatë-vjeçar të BE dhe fondin e rimëkëmbjes.
Ky është një bast i rrezikshëm për Poloninë dhe Hungarinë, duke marrë parasysh që fondet e kohezionit të BE financuan shumicën e investimeve të tyre publike në 2015-17 (më shumë se tre të pestat në Poloni dhe mbi 55% në Hungari). Sidoqoftë, zhvatja e të dy vendeve ka krijuar një ngërç që po nxit tensione politike përpara samitit të kësaj jave, i cili gjithashtu duhet të miratojë një objektiv të ri për të ulur emetimet me 55% deri në 2030.
Samiti po vjen në momentin e saktë kur përfitimet e fondit të rimëkëmbjes po bëhen të qarta. BE shiti bondin e saj të dhjetëvjeçar me një rendiment prej -0,24%. Italia ka shitur bono sovrane dhjetëvjeçare me një rendiment prej 0.76%. Dhe këto emetime të obligacioneve janë aplikuar në mënyrë dramatike.
Për më tepër, me bonot e rindërtimit, bashkësia e borxhit po ecën përpara përmes krijimit të një aktivi të sigurt europian përmes emetimit të borxhit të përbashkët. Kjo po krijon gjithashtu elementet fillestare të një kornize vendimmarrëse për një politikë fiskale të nivelit Europian. Besimi i tregut në BE është rritur siç duhet.
Më me hollësi, veprimi fiskal i bashkërenduar i ngulitur në Gjeneratën e ardhshme të BE ka legjitimuar masat vendimtare (në formën e blerjeve të aseteve) nga Banka Qendrore Europiane, duke prodhuar de facto koordinim të politikës monetare, në përgjigje të krizës COVID-19.
Ata që duan t’i nënshtrohen Hungarisë dhe Polonisë janë duke u përqendruar në përparimin e bërë në uljen e përhapjes midis normave të interesit të paguara nga vendet anëtare të jugut dhe veriut. Ata argumentojnë se kjo shtrirje e re ekonomike – e sjellë nga Gjenerata e ardhshme e BE – nuk duhet të rrezikohet për hir të mekanizmit të sundimit të ligjit. Veçanërisht nga një perspektivë e vendeve anëtare jugore dhe me një valë të dytë të tmerrshme COVID-19 që sillet në Europë, pranimi i kushtit të dispozitave duket si opsioni më pak i keq.
Por, dorëzimi ndaj zhvatjes do të minonte seriozisht besueshmërinë e BE-së dhe do të dobësonte rritjen e besimit të tregjeve financiare globale në të ardhmen e saj dhe të ardhmen e euros. Do të hapte derën për veto më regresive të masave të nevojshme për të forcuar modelin demokratik të BE-së dhe për të arritur neutralitetin e klimës deri në 2050. Oreksi i fortë i tregjeve financiare për bono të gjelbra të emetuara nga BE do të zvogëlohet – duke rritur kështu kostot e huamarrjes – dhe blerjet e aseteve të BQE, gjithashtu mund të pësojnë dëm kolateral.
Në samitin e Këshillit Europian të kësaj jave, udhëheqësit duhet të luftojnë për të ardhmen financiare të BE, Marrëveshjen e Gjelbër, solidaritetin midis popujve tanë dhe zgjedhjen demokratike. Ndërsa shkruajmë, ka raporte se një kompromis me Hungarinë dhe Poloninë është rënë dakord. Nëse është i vërtetë, ai kompromis në asnjë mënyrë nuk duhet të heqë dorë nga premtimet e bëra në korrik kur lindi fondi i rimëkëmbjes. Mbi të gjitha, mënyra më e sigurt për të minuar besimin në rritje të tregjeve financiare në BE-së dhe financat e saj është të bësh kompromis me vlerat dhe kushtet që kanë mbështetur këto ndjenja të tregut./ Project Syndicate. Përktheu:Gazeta Si.
*Laurence Tubiana, një ish-ambasadore franceze në Konventën Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimin e Klimës, është CEO i Fondacionit Europian të Klimës dhe profesor në Science Po, Paris.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
