Nga Gazeta ‘Si’ – Ky ishte një vit konflikti dhe dhune.
Lufta në Ukrainë, rreziku i një përplasjeje superfuqish në Detin e Kinës Jugore dhe shpërthimi i dhunës në Palestinë-Izrael janë shqetësuese.
Në secilën nga këto arena, paqja që pasoi përfundimin e Luftës së Ftohtë tani është thelbësisht në pikëpyetje.
Pas kësaj rritjeje të tensionit ndërkombëtar, është joshëse për analistët perëndimorë të shohin një “bosht të së keqes”. Sulmi i Putinit në Ukrainë pasoi sulmet e dhunshme të forcave ruse në Siri dhe Libi.
Rusia është e lidhur ngushtë me Iranin, i cili është sponsori kryesor i Hamasit dhe i Hezbollahut. Kina është blerësi kryesor i eksporteve të naftës të sanksionuara nga Irani dhe gjithashtu partneri që i mundëson Rusisë të shmangë sanksionet perëndimore.
Por përtej makinacioneve të këtij koalicioni anti-perëndimor, duhet të pyesim pse kufijtë e ish-Bashkimit Sovjetik, Lindjes së Mesme dhe Azisë Lindore janë të cenueshëm ndaj destabilizimit ashtu siç janë.
E përbashkëta e tyre është se, pas Luftës së Ftohtë, ata ishin vende të përpjekjeve për të gjetur paqen jo në një “rend ndërkombëtar të bazuar në rregulla”, por në diçka më thelbësore: ekonominë. Nga vitet 1990 e tutje, “Wandel durch handel” (transformimi përmes tregtisë) ishte maksima e politikëbërësve në të gjithë perëndimin.
Nën konsensusin e Uashingtonit dhe dominimin ushtarak të Amerikës, ekzistonte një besim i sigurt se gjeopolitika ishte ose e parëndësishme ose do të zbutej nga zhvillimi ekonomik. Në kulmin e tij në vitin 2021, stoku i investimeve të huaja direkte në Rusi arriti në 500 miliardë dollarë. Administratat e Klintonit, Bushit dhe Obamës të gjitha u përpoqën ta bënin Pekinin një “palë të përgjegjshme të interesit”.
Ndërkohë, ish-kryeministri izraelit Shimon Peres shpalli një vizion të “Lindjes së Mesme të re” në të cilën ndarjet e hidhura do të shëroheshin, siç kishte qenë Evropa, nga rritja ekonomike dhe ndërvarësia. Ky nuk ishte iluzion i pastër.
“Chimerica” lidhi pjesë të rëndësishme të ekonomive amerikane dhe kineze në një njësi të vetme. Në Rusi, perëndimorizimi transformoi jetën e miliona njerëzve. Në Lindjen e Mesme, një elitë e re e orientuar nga perëndimi ka riformuar politikën rajonale. Tel Avivi filloi t’i ngjante një kryqëzimi midis Brooklyn dhe Silicon Valley. Rritja ekonomike e Izraelit ishte shumë tërheqëse. Marrëveshjet e Abrahamit janë realizimi i një paqeje ekonomike midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe. Por vizioni i tregtisë doux ishte gjithmonë i ndjeshëm ndaj përçarjes nga dhuna politike.
Në Lindjen e Mesme, lufta e Izraelit me intifadën e dytë mbolli farat e radikalizimit të Hamasit dhe u përfshi në luftën shkatërruese të Uashingtonit kundër terrorit. Rusia njoftoi vendosmërinë e saj për t’i rezistuar me dhunë çdo zgjerimi të mëtejshëm të ndikimit perëndimor me fushatën e saj ndëshkuese kundër Gjeorgjisë në gusht 2008. Nën Xi, Kina i ka vënë një theks krejtësisht të ri Ushtrisë Çlirimtare Popullore si një qendër e fuqisë së brendshme dhe të jashtme. Dhe nuk është vetëm se forcat ushtarake sfidojnë formulën e paqes ekonomike. Vetë ekonomia nuk është neutrale. Biznesi i eksportit të energjisë ruse vazhdon të ushqejë makinën e saj të luftës, edhe pse perëndimi konfiskon qindra miliarda rezerva.
Kina është aq thellë e ndërlidhur sa është e rrezikshme ta sanksionosh, ndërkohë që rritja e saj ekonomike do të thotë se vështirë se mund të shmangë rritjen në një superfuqi ushtarake. Në Izrael, një element thelbësor i strategjisë së madhe të Benjamin Netanyahut ka qenë ta bëjë vendin të paprekshëm ndaj presionit të huaj, duke nxitur fuqinë e tij të eksportit dhe duke ndërtuar një rezervë të madhe valutore. Nuk do të ketë më kthim në ngushticat e dëshpëruara të viteve 1970 dhe 1980.
Rritja ekonomike nuk sjell kështu paqen, por mjetet për rivalitet. Ndërkohë, dobësia ekonomike gjeneron cenueshmëri. Sikleti i perëndimit gjatë krizës financiare të vitit 2008 e trimëroi Kinën. Ishte gjendja katastrofike ekonomike e Ukrainës që shkaktoi shakatë e furishme të Kievit midis Brukselit dhe Moskës në 2013, gjë që çoi në krizën e Maidan dhe inkursionin e Rusisë.
Në Lindjen e Mesme, brishtësia ekonomike dhe moszhvillimi i Palestinës e ka zbrazur nga kuptimi zgjidhjen me dy shtete dhe i ka hapur rrugën Gazës, një qendër e lashtë e tregtisë rajonale. Gabimi nuk ishte në besimin se ndërlidhja ekonomike prodhon ndryshime reale sociale, ekonomike dhe politike. Gabimi ishte të imagjinohej se ky transformim ishte një proces i njëanshëm që do të siguronte automatikisht rendin – dhe ai rend do t’i pëlqente perëndimit. Ky ishte një mësim i thjeshtësuar që supozohej se u mësua nga lufta e ftohtë e viteve 1980, të cilin përvoja jonë në 2023 më në fund duhet ta kishte përfunduar.
Burimi: Financial Times/ Përshtati: Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
